ભારત દેશમાં બંધારણના આઠમા પરિશિષ્ટમાં કુલ ૨૨ મુખ્ય ભાષાઓને ભારતની અધિકૃત ભાષાઓ ગણવામાં આવેલી છે[૧]. આ ઉપરાંત પણ અલગઅલગ કેટલીયે અન્ય ભાષાઓ અને બોલીઓ ભારતમાં બોલાય છે, વિવિધ સ્રોતોમાં ૭૦૦થી પણ વધુ ભાષાઓનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે[૨].
અધિકૃત ભાષાઓ
ભારતનાં બંધારણની કલમ ૩૪૫ નાં મે ૨૦૦૭નાં ૮માં પરીચ્છેદ દ્વારા નીચેની ભાષાઓને 'અધિકૃત ભાષા'ની શ્રેણીમાં મુકવામાં આવેલ છે.[૩]:
| ભાષા | મૂળ (Genetic affiliation) | બોલનારાઓ (૨૦૦૧) (૧૦ લાખમાં) | ભૌગોલિક વિસ્તાર |
|---|---|---|---|
| આસામી | ઇન્ડો-આર્યન, પુર્વીય | ૧૩ | આસામ |
| બંગાળી | ઇન્ડો-આર્યન, પુર્વીય | ૧૮૦ | પશ્ચિમ બંગાળ, આસામ, ઝારખંડ, ત્રિપુરા |
| બોડો | તિબેટો-બર્મન | ૧.૨ | આસામ |
| ડોગરી | ઇન્ડો-આર્યન, ઉત્તરીય | ૦.૧ | જમ્મુ અને કાશ્મીર |
| ગુજરાતી | ઇન્ડો-આર્યન, પશ્ચિમી | ૪૬ | ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, તામિલ નાડુ |
| હિન્દી | ઇન્ડો-આર્યન, ઘણી વિવિધતા | ૪૨૨ | ઉત્તર ભારત (મુખ્યત્વે: દિલ્હી, રાજસ્થાન, મધ્ય પ્રદેશ, ઉત્તર પ્રદેશ, છત્તીસગઢ, વિગેરે) |
| કન્નડ | દ્રવિડીયન, દક્ષિણી | ૩૮ | કર્ણાટક, મહારાષ્ટ્ર, તામિલ નાડુ, ગોઆ |
| કાશ્મીરી | દર્ડીક | ૫.૫ | જમ્મુ અને કાશ્મીર |
| કોંકણી | ઇન્ડો-આર્યન, દક્ષિણી | ૨.૫ | કોંકણ (ગોઆ, કર્ણાટક, મહારાષ્ટ્ર, કેરળ) |
| મૈથિલી | ઇન્ડો-આર્યન, પુર્વીય | ૧૨ | બિહાર |
| મલયાલમ | દ્રવિડીયન, દક્ષિણી | ૩૩ | કેરળ, લક્ષદ્વીપ, માહે, પોંડિચેરી |
| મણિપુરી, મૈતૈયી, મૈતૈ, મૈથૈઇ | તિબેટો-બર્મન | ૧.૫ | મણિપુર |
| મરાઠી | ઇન્ડો-આર્યન, દક્ષિણી | ૭૨ | મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક, મધ્ય પ્રદેશ, ગુજરાત, આંધ્ર પ્રદેશ, ગોઆ |
| નેપાળી | ઇન્ડો-આર્યન, ઉત્તરીય | ૨.૫ | સિક્કિમ, પશ્ચિમ બંગાળ, આસામ |
| ઉડિયા | ઇન્ડો-આર્યન, પુર્વીય | ૩૩ | ઓરિસ્સા |
| પંજાબી | ઇન્ડો-આર્યન | ૨૯ | પંજાબ, ચંડીગઢ, દિલ્હી, હરિયાણા |
| સંસ્કૃત | ઇન્ડો-આર્યન | ૦.૦૫ | - |
| સંથાલી | મુંડા | ૬.૫ | સંથાલ (છોટા નાગપુર) વિસ્તારની આદિજાતિ (બિહાર, છત્તીસગઢ, ઝારખંડ, ઓરિસ્સા) |
| સિંધી | ઇન્ડો-આર્યન , ઉત્તરપશ્ચિમ | ૨.૫ | ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, દિલ્હી, રાજસ્થાન, મધ્ય પ્રદેશ |
| તમિલ | દ્રવિડીયન, દક્ષિણી | ૬૧ | તામિલ નાડુ, કર્ણાટક, પોંડિચેરી, આંધ્ર પ્રદેશ, કેરળ, મહારાષ્ટ્ર |
| તેલુગુ | દ્રવિડીયન, દક્ષિણ-મધ્ય | ૭૪ | આંધ્ર પ્રદેશ, કર્ણાટક, તામિલ નાડુ, મહારાષ્ટ્ર, ઓરિસ્સા |
| ઉર્દૂ | ઇન્ડો-આર્યન , મધ્ય | ૫૨ | જમ્મુ અને કાશ્મીર, આંધ્ર પ્રદેશ, દિલ્હી, બિહાર, ઉત્તર પ્રદેશ |
અધિકૃત શાસ્ત્રીય ભાષાઓ
૨૦૦૪ માં, ભારત સરકારે જાહેર કર્યું કે જે ભાષાઓ નિશ્ચિત માપદંડમાં ખરી ઉતરતી હશે તેને અધિકૃત શાસ્ત્રીય ભાષાનો દરજ્જો પ્રદાન કરાશે.[૪] ત્યાર પછી શાસ્ત્રીય ભાષા તરીકે જાહેર કરાયેલ ભાષાઓમાં તમિલ (૨૦૦૪ માં),[૫] સંસ્કૃત (૨૦૦૫ માં),[૬] કન્નડ (૨૦૦૮ માં), અને તેલુગુ (૨૦૦૮ માં).[૭] નો સમાવેશ થાય છે.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.