Tona (leite)

A tona é unha substancia densa que se forma na superficie do leite, cando se deixa en repouso^[1] tras ferver, a partir das gotas de graxa que contén naturalmente o leite ó romperse a emulsión graxa-auga. Presenta unha consistencia semilíquida máis ou menos viscosa, de cor branca amarelada e de olor e sabor característicos.

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Tona.

Tona para preparar arroz con leite

Tradicionalmente, cando o leite se consumía directamente das vacas e, por conseguinte, contiña toda a súa graxa natural (3,5-4,5%, ou máis, segundo as razas), esta tona superficial ía retirándose para gardala nunha cunca á parte, e cando xa se tiña unha certa cantidade batíase para facer manteiga, xeados ou para consumo directo en diferentes sobremesas. Agora, a industria láctea somete o leite a un proceso de centrifugación que aumenta e acelera a separación dos glóbulos de graxa.

Aínda que é semellante no aspecto, tamén se denomina nata ó que en realidade é unha crema de leite, de sabor e textura distintos, e quimicamente diferentes. Esta presentación faise batendo a nata separada no proceso anterior ^[2], normalmente con azucre e contén unha porcentaxe de graxa moi variable, entre un mínimo dun 18% (nata delgada) ata un mínimo dun 50% (dobre nata). En todo caso, deberá conservarse baixo refrixeración ou conxelación.

A tona e a nata na cultura popular galega

• A muller que come a nata non ten sorte na manteiga ^[3]
• A pita e a vaca polo pico dan a nata ^[4]
• ¿Mirras na cara? Nasura de vaca ^[5]
• Tona de vaca tira as encollas da cara^[6]
• Non hai pior vicio que o leite con tona e pantrigo ^[7]
• O que ten vacas, de tona se farta ^[8]