María de Navarra

María de Navarra, ou María de Évreux, nada en Francia contra o ano 1330,^{[1][2][3][4][5]} e finada en Valencia, Reino de Valencia, o 29 de abril de 1347, foi infanta do Reino de Navarra e raíña consorte da Coroa de Aragón desde 1338 até a súa morte.

María de Navarra

Biografía
Nacemento	1330 Francia
Morte	16 de abril de 1347 (16/17 anos) Valencia, España
Causa da morte	trastorno puerperal
Lugar de sepultura	Mosteiro de Poblet Valencia Sepulcre de Maria de Navarra (en)
Actividade
Ocupación	aristócrata
Outro
Título	Raíña consorte de Aragón (1338–1347)
Familia	Casa de Évreux
Cónxuxe	Pedro IV de Aragón (1342 (Gregoriano)–)
Fillos	Constanza de Aragón e Navarra, Xoana de Aragón e Navarra
Pais	Filipe III de Navarra   e Xoana II de Navarra
Irmáns	Branca de Évreux Agnés de Navarra Jeanne de Navarre Lois de Navarra Carlos II de Navarra Philip, Count of Longueville Jeanne de Navarre

Traxectoria

Orixes familiares

Era a filla primoxénita da raíña Xoana II de Navarra, e do seu marido Filipe III de Évreux, reis de Navarra. Por liña paterna era neta do rei Lois X de Francia e de Margarida de Borgoña, e por liña materna do conde Lois de Évreux e de Margarida de Artois. Era irmá do rei Carlos II de Navarra,^[6][7] conde de Évreux, de Angulema e de Mortain, e da raíña consorte de Francia, Branca, esposa do rei Filipe VI.

Nacera en Francia, onde se educou nun ambiente cultural superior ao que existía na Navarra onde reinaban seus pais.^[8]

Matrimonio

Co fin de conseguir unha alianza entre o reino de Navarra e a Coroa de Aragón ante es tensións que había daquela co reino de Castela, os pais de María pactaran o casamente da súa irmá Xoana de Évreux con Pedro o Cerimonioso, naquel momento aínda infante; pero Xoana fíxose monxa e entrou na abadía de Longchamps (Illa de Francia). Iso fixo cambiar os plans, e os reis de Navarra comprometeron a María con Pedro de Aragón o 6 de xaneiro de 1336, mediante unhas capitulacións asinadas no castelo de Anet,^{[9] [2]} onde se estipulaba un dote de 60 000 libras de Sanchete a pagar polos navarros ao futuro rei Pedro, e fixábase a residencia de María en Tudela até que cumprira os doce anos; unha cláusula do pacto matrimonial prescribía que si Filipe e Xoana morreran sen fillos varóns, o trono de Navarra sería adxudicado a María.

A viaxe da infanta até Tudela, acompañada do seu séquito, pasou por Roncesvalles, Pamplona e Olite, chegando a Tudela o 23 de maio de 1338.^[10]

Pedro dispuxera unha serie de agasallos de voda, entre os cales había unha coroa, seis aneis con esmeraldas, rubís e diamantes e un Libro de Horas, obra de Ferrer Bassa. Ademais, deulle as cidades de Tarazona, Jaca e Teruel coas súas rendas, así como 150 000 soldos barceloneses anuais. Estaba, porén, molesto polo pagamento do dote que non chegaba, e que tería que acabar de pagar a raíña Xoana cando o rei Filipe morreu en 1343.^[11]

Estaba previsto que casaran en Zaragoza, pero María encontrouse doente cando pasaba por Alagón durante o seu viaxe, e tivo que parar alí. Pedro, fillo segundoxénito do rei de Aragón, de Valencia e de Sardeña, conde de Barcelona, de Urgell, de Empúries e dos outros condados cataláns, Afonso IV de Aragón e da súa primeira muller, a condesa de Urgel, Teresa de Entenza (ca. 1300 - Zaragoza 1327), filla de Gombaldo, barón de Entenza e señor de Alcolea, e de Costanza de Antillón.^[12] era a herdeira do condado de Urgell.^[13][14] que xa aceptara varios atrasos na data da voda, fixo vir o bispo de Châlons que, o 23 de xullo de 1338, celebrou a cerimonia en Alagón, converténdose María na primeira muller das catro que chegaría a ter Pedro.^{[2] [11]}

Por un documento datado o 23 de xullo de 1338, confirmouse que Pedro (Pedro... Rey de Aragón de Valencia de Cerdennya de Corcegua e comte de Barçalona) casou con María (dona Maria filla del... princep e sennyor don Phelip... rey de Navarra conte de Euroux de Engolesme de Morentayn e de Longauilla et de la... sennyora dona Johannya... Reyna del dicto Reyno).^[2]

María, raíña consorte

A vida de María estivo marcada polo seu delicado estado de saúde e as constantes viaxes que estaba obrigada a facer. Ademais, desde que se consumou o matrimonio, e tal como estaba pactado, tivo os seus fillos de forma continuada até a súa morte, precisamente ocorrida a consecuencia do parto do seu último fillo.

Por outra parte, polo inventario das propiedades que tiña á súa morte, sábese que adquirira varias xoias para ela e as súas fillas na casa de Berneç, considerado o mellor ourive da época en Valencia.^[11]

Morte

María morrreu en Valencia o 29 de abril de 1347, algúns despois de dar a luz ao herdeiro ao trono de Aragón, Pedro, que morreu o día do seu nacemento (11 de abril).

Foi sepultada en Valencia, na igrexa de San Vicente de la Roqueta. Os seus restos foron trasladados un tempo despois ao Mosteiro de Santa María de Poblet, en Cataluña.^[15]

O seu marido, Pedro IV, en xuño dese mesmo ano, casou en segundas nupcias en Santarém con Leonor de Portugal.

Descendencia

María tivo co seu marido catro fillos:^{[13][14][16][15]}

• Constanza de Aragón e Navarra (Poblet, 1343 – Catania, 18 de xullo de 1363). Casou en 1361 co rei de Sicilia, Federico IV de Sicilia.
  Esta princesa naceu no mosteiro de Poblet, lugar onde tivera que deterse María, debido ao seu delicado estado de saúde, cando viaxaba de Valencia a Barcelona. Probabelmente tiña unha saúde delicada, como a súa nai, xa que quedan dous exvotos no altar de santa Eulalia e no mosteiro de Montserrat pregando pola súa curación.^[17]
• Xoana de Aragón e Navarra (Barcelona, 7 de novembro de 1344 – Castelló d'Empúries, 1385).^[18] Casou o 19 de xuño de 1373 co conde de Empúries, Xoán I de Empúries, fillo de Raimundo Berengario (fillo de Xoán II de Aragón).
• María de Aragón (Perpiñán, 1345 – Montblanc, 1348).^[18]
• Pedro de Aragón (11 de abril de 1347 – morto ás poucas horas de nacer).

Legado

María fixo testamento o 9 de abril de 1347, pouco antes de morrer, no que manifestaba que quería ser enterrada o mosteiro de Poblet, un desexo que se cumpriu cando o rei Pedro decidiu, á morte da súa segunda esposa Leonor de Portugal, converteu Poblet no panteón dinástico.

Deixou os seus dereitos e posesións de Navarra ao seu fillo (falecido) e, en segundo lugar, ás súas fillas. A coroa de ouro e pedras peciosas que lle dera o rei, legouna ao futuro rei de Aragón.^[18]

Na Biblioteca Marciana de Venecia consérvase o Llibre d'hores de la reina Maria de Navarra (Libro de horas da raíña María de Navarra), obra de Ferrer Bassa.^[19]

Antepasados

16. Lois IX de Francia

8. Filipe III de Francia

17. Margarida da Provenza

4. Lois de Évreux

18. Henrique III, duque de Brabante

9. María de Brabante

19. Alicia de Borgoña

2. Filipe III de Navarra

20. Roberto II de Artois

10. Filipe de Artois

21. Amicie de Courtenay

5. Margarida de Artois

22. Xoán II, duque da Bretaña

11. Branca da Bretaña

23. Beatriz de Inglaterra

1. María de Navarra

24. Filipe III de Francia =8

12. Filipe IV de Francia

25. Isabel de Aragón

6. Lois X de Francia

26. Henrique I de Navarra

13. Xoán I de Navarra

27. Branca de Artois

3. Xoán II de Navarra

28. Hugo IV, duque de Borgoña

14. Roberto II, duque de Borgoña

29. Iolanda de Dreux

7. Margarida de Borgoña

30. Lois IX de Francia =16

15. Inés de Francia

31. Margarida da Provenza =17

Notas

1. Segundo Reis de Navarra naceu en 1335.
2. Reis de Navarra (en inglés)
3. Capetingi- genealogy (Xenealoxía dos Capetos) (en inglés)
4. Xoana II de Navarra en: genealogie mittelalter Arquivado 29 de setembro de 2007 en Wayback Machine. (en alemán).
5. Filipe III de Navarra en: genealogie mittelalter Arquivado 08 de xaneiro de 2006 en Wayback Machine. (en alemán)
6. Xoana II era filla de Lois X de Francia (fillo primoxénito de Filipe IV de Francia) e de Xoana I de Navarra (filla segundoxénita de Henrique I de Navarra e da súa terceira esposa Margarida de Borbón-Dampierre, futuro rei de Francia) e de Margarida de Borgoña (filla de Roberto II de Borgoña, duque de Borgoña e de Inés de Francia).
7. Filipe III de Navarra era fillo de Lois de Évreux (fillo do rei de Francia Filipe III o Atrevido e de María de Brabante) e de Margarida de Artois (filla de Filipe de Artois e de Branca da Bretaña),
8. Yarza 1996, p. 97.
9. Surget 2008, p. 35.
10. Yarza 1996, pp. 95-97.
11. Yarza 1996, p. 98.
12. Costanza de Antillón (morta antes de 1314), filla de Leonor de Urgel, á súa vez filla do conde Álvaro I de Urgell e irmá do derrradeiro conde da Casa de Urgel, Ermengol X, (1260 - xullo de 1314),
13. Reis de Aragón en Medieval Lans (en inglés).
14. Casa de Barcelona - xenealoxía Arquivado 05 de outubro de 2018 en Wayback Machine. (en inglés).
15. Sobrequés i Callicó & Morales i Montoya 2011, pp. 133-134.
16. Pedro IV de Aragón - genealogie mittelalter Arquivado 29 de setembro de 2007 en Wayback Machine. (en alemán)
17. Yarza 1996, p. 99.
18. Yarza 1996, p. 100.
19. de Dalmases & José i Pitarch 1984, p. 154-156.

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  María de Navarra

Bibliografía

• Dalmases, Núria de, e Antoni José i Pitarch (1984): Història de l'art català: L' art gòtic Barcelona: Edicions 62. ISBN 978-84-297-2104-1.
• Idoate, Florencio (1947): "Inventario de los bienes de la Reina Dª María, esposa de Pedro IV, rey de Aragón", Príncipe de Viana, Volume 8, nº 28
• Sobrequés i Callicó, Jaume e Mercè Morales i Montoya (2011): Comtes, reis, comtesses i reines de Catalunya. Barcelona: Base. ISBN 978-84-1526-724-9.
• Surget, Marie-Laure (2008): "Mariage et pouvoir: réflexion sur le rôle de l'alliance dans les relations entre les Evreux-Navarre et les Valois au XIV siècle (1325-1376)". Annales de Normandie, Vol. 58, 1-2, pp. 25–56.
• Woodacre, Elena (2013): The Queens Regnant of Navarre: Succession, Politics, and Partnership, 1274–1512. Londres: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-33914-0.
• Yarza, Joaquín (1996): "Maria de Navarra y la ilustración del Libro de horas de la Biblioteca Nazionale Marciana", en Libro de horas de la reina María de Navarra. Barcelona: Moleiro. ISBN 84-8852-620-2.

Outros artigos

• Casa de Évreux
• Pedro IV de Aragón