From Wikipedia, the free encyclopedia
O bérber[1] (tamazight) forma un grupo de variedades ou linguas derivadas do antigo bérber, separado en dúas ramas: linguas bérberes do Norte e do Sur. Estas linguas esténdense desde Marrocos ata Exipto, pasando por Alxeria, Tunisia, Libia, Níxer e Malí. Coñécense unha trintena de variantes dialectais. Posúe un sistema propio de escrita, que os tuaregs conservaron: o tifinagh. As linguas bérberes asimilaron préstamos variados: do fenicio, do latín, do turco, do árabe, do francés e do español.
| Bérber Tamaziɣt / Tamazight  | ||
|---|---|---|
| Falado en: | Norte de África | |
| Rexións: | Melilla, Marrocos, Alxeria, Níxer, Malí, Burkina Faso, pequenas comunidades en Tunisia, Libia, Exipto e Mauritania. Comunidades de inmigrantes en Francia, Bélxica, Países Baixos, España, Estados Unidos. | |
| Total de falantes: | 30 millóns | |
| Familia: | Linguas afroasiáticas Bérber | |
| Códigos de lingua | ||
| ISO 639-1: | -- | |
| ISO 639-2: | ber | |
| ISO 639-3: | ber
| |
| Mapa | ||
 Tmaziɣt (Rifeño)
Tamaziɣt (Tamazight de Marrocos central)
Tacelḥit (Shilha)
Tuḍḍungiyya (Zenaga)
Tamaceq (Tuareg)
Tacenwit (Shenwa)
Taqbaylit (Cabila)
Tacawit (Shawiya)
Tanfusit (Nafusi)
Outras (wargli, | ||
| Status | ||
Non hai cifras oficiais sobre o número de falantes, mais estímase que andará arredor dos 20 millóns.
Coa islamización dos bérberes e a inmigración de tribos árabes orientais, o bérber tivo de competir desigualmente co árabe, pois o árabe clásico, como lingua do Corán, considerábase sagrado. Despois da independencia dos países norteafricanos, o árabe foi adoptado, de novo, como a lingua do Estado, mais o bérber continuou marxinado.
Desde a sanguenta revolta popular da Cabilia, no ano 1980, causada pola suspensión gobernamental dunha conferencia sobre poesía bérber, o movemento bérber mostrou dimensións políticas e supranacionais. En 1994, o rei de Marrocos, Hasan II, decidiu introducir o bérber na escola primaria. Pero esta decisión non se chegou a completar nunca. No ano 2001, o novo monarca, Mohamed VI, creou o Instituto Real da Cultura Amazigh, que tiña como algúns dos obxectivos definir un bérber estándar, e promover o seu uso.
Actualmente, o bérber é estudado en 300 escolas, sobre todo en zonas berberófonas. Existen noticiarios televisivos nas tres variantes marroquís e constitúe unha lingua oficial en Marrocos.
Dada a grande extensión dos territorios nos que se fala este complexo lingüístico, non é posíbel sintetizar todas as características fonéticas. Apuntaranse só algunhas das máis salientábeis.
Gran parte dos dialectos bérberes coñecen un sistema vocálico extremamente reducido, coa presenza de tres únicas vogais fonolóxicas: /i/, /a/, /u/. Os dialectos do tuareg, por contra, gozan dun sistema vocálico moito máis rico e articulado, que comprende tamén: /e/ e /o/, e máis dúas vogais "breves" /ə/ e /ă/. É posíbel que esta situación derive da orixinaria, na que tres vocais breves /*i/, /*a/, /*u/ convivían con tres vocais longas /*i:/, /*a:/, /*u:/, como se transparenta nas grafías máis antigas de textos bérberes en caracteres árabes. Hai tamén outras variacións particulares postas en evidencia pola lingüística histórica (mantemento dalgunhas "vocais breves" en zenaga, orixe de sons "labiovelares" proximidade do antigo u breve etc.).
Como fose, hoxe o tratamento da "lonxitude vocálica" é distintivo só en tuareg, onde mesmo algúns cren ver unha serie de vogais "hiperlongas" en certos contextos como no denominado "perfeito resultativo" ou en certos "imperfeitos" ("aoristos intensivos").
O consonantismo bérber presenta diversas características interesantes:
Desde un punto de vista tipolóxico, o bérber é unha lingua flexiva (con máis precisión "introflexiva"), cunha orde sintáctica básica VSO (Verbo - Suxeito - Obxecto), que alterna frecuentemente con SVO (Suxeito - Verbo - Obxecto).
A morfoloxía introflexiva, típica de gran parte das linguas afroasiáticas, supón mutacións vocálicas, no interior da palabra, con valor morfolóxico. Por exemplo:
Ademais da alternancia vocálica, a morfoloxía fai uso ben de prefixos ben de sufixos. Por outra banda, un tratamento abondo característico da súa morfoloxía é o da presenza de numerosos "morfemas descontinuos" (circunfixos), é dicir, afixos que "circundan" a base que modifican, coa presenza ao mesmo tempo dun prefixo e un sufixo. Por exemplo:
Os nomes en bérber expresan por norma:
Esta última categoría é típica das palabras do estrato bérber, mentres non se encontra en nomes provenientes doutras linguas, de xeito particular nos numerosos préstamos do árabe. Esta de feito está na orixe de modificacións fonéticas sucesivas coa incorporación nos nomes do "artigo", ausente por contra na maior parte dos préstamos (aínda que tamén o pode conter).
Algúns exemplos:
O verbo bérber presenta tres "tempos" principais:
Polo demais, existen formas de
que son usados (case) só en contextos negativos.
Todo "tempo" está caracterizado por un tema propio, que polo corrente está formado simplemente mediante apofonía (mutación vocálica) no que respecta ao perfecto e ao aoristo, mentres o imperfecto fórmase a partir do aoristo con variados medios morfolóxicos como redobramento consonántico ou co uso de prefixos. As diferentes persoas fórmanse con prefixos, sufixos e circunfixos que son os mesmos en cada "tempo".
Un exemplo co verbo af "encontrar"
| persoaa | Aoristo | Perfecto | Imperfecto |
|---|---|---|---|
| 1 sg. | (ad) af-eɤ | ufi-ɤ | ttaf-eɤ |
| 2 sg. | (ad) t-af-eḍ | t-ufi-ḍ | te-ttaf-eḍ |
| 3 sg. masc. | (ad) y-af | y-ufa | ye-ttaf |
| 3 sg. fem. | (ad) t-af | t-ufa | te-ttaf |
| 1 pl. | (ad) n-af | n-ufa | ne-ttaf |
| 2 pl. masc. | (ad) t-af-em | t-ufa-m | te-ttaf-em |
| 2 pl. fem. | (ad) t-af-met | t-ufa-mt | te-ttaf-met |
| 3 pl. masc. | (ad) af-en | ufa-n | ttaf-en |
| 3 pl. fem. | (ad) af-ent | ufa-nt | ttaf-ent |
| "encontrarei" "encontrarás" etc. | "encontraba" "encontrabas" etc. | "encontrei" "encontraste " etc. |
O imperativo fórmase co tema simple do aoristo, sen desinencias para o singular, cos sufixos -t (masc.) e -emt (fem.) para o plural. O imperativo, é o que fornece a forma máis breve do verbo, sendo utilizada como "forma de citación" dos verbos nos dicionarios, en vez do infinitivo ou outras persoas e tempos.
A variedade de mutacións vocálicas nos diversos tempos é grande e dá lugar a numerosas conxugacións (na súa gramática do tuareg, Charles de Foucauld constatou máis de cen).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
