Arte fenicia

Arte fenicia é a denominación historiográfica da arte da civilización fenicia, tanto o das metrópoles fenicias do Mediterráneo oriental como o das colonias fenicias. Para a produción artística da principal colonia fenicia, Cartago, adoita empregarse o termo arte cartaxinés ou arte púnica (aínda que o termo púnico emprégase tamén para referirse á totalidade do fenicio).

As producións artísticas fenicias teñen un forte compoñente artesanal. Nas súas esculturas, cerámicas, xoias e obxectos de metal, predominaban a [influencias exipcias, con elementos asirios, nun primeiro período (dende o século X a. C. -data máis antiga que se adoita asignar á arte fenicia- até o século VII a. C.). Nun segundo período pasou a predominar a influencia grega, chegando ás veces a confundirse as súas producións coas gregas, aínda que, polo xeral, detéctase unha maior tosquedade e eclecticismo do artista fenicio nas obras dos seus obradoiros.

A arte fenicia influíu en gran medida na dos pobos indíxenas da Península Ibérica (Tartessos e arte ibérica).

As formas de arquitectura fenicia inférense máis polos debuxos dos selos e outros relevos que polas ruínas dos seus edificios; aínda que non faltan algúns restos de pezas arquitectónicas achados en Chipre e -Fenicia. Entre estes, figura o capitel con volutas, inspirado na arte oriental e que ben puido ser o antecesor do orde xónica. Os templos fenicios (como o de Biblos) distinguíanse por ter o santuario sen cuberta. Nel dábase culto a unha pedra ou betilo que xeralmente consistía nun aerólito de forma cónica (como pedra caída do ceo) situado no medio da estancia á cal precedía un adro rodeado interiormente de columnas. Era tamén característica a forma que os sidonios daban aos seus suntuosos sartegos de pedra, e que reproducía o contorno da figura humana, como os sartegos antropoides de madeira exipcios.

Efebo de Motia.
Sarcófago do século V, Palermo.
Cabeza escultórica, procedente de Cartago.

Baixo o nome de esculturas fenicias comprendéronse numerosas e variadísimas estatuas dos pobos fenicios, libios, sardos, tirrenos, pelasgos, hititas e chipriotas que se presentan con certa rixidez arcaica e falta de naturalidade e que ofrecen visibles reminiscencias asirias, exipcias e mesmo gregas segundo as épocas e os países. Considéranse como lexitimamente fenicias en pedra e bronce as esculturas chipriotas (da illa de Chipre) tendo en conta que os fenicios apoderáronse da illa cara ao ano 1000 a. C. e fundaron alí cidades importantes subxugando aos hititas que eran os seus antigos poboadores. Así mesmo, pode estudarse a arte fenicia nas illas de Sardeña e Eivissa das cales se apoderaron as colonias tirias no século VIII a. C.

Despois de repetidas investigacións realizadas sobre a arte fenicia, pódese afirmar que non existe con anterioridade ao século X a. C. pois aínda que moito antes fabricaban e vendían produtos os industriais e mercadores fenicios a súa arte non pasaba de ser unha mera imitación do exipcio ou asirio e parece que mesmo entón se consideraban os seus artigos como orixinarios dos artistas que lles servían de modelo. Desde o devandito século descóbrese nas obras fenicias de estatuaria, glíptica, ourivaría etc. a tendencia a combinar os estilos orientais nunha mesma peza, sobresaíndo o exipcio.

Referencias

O contido deste artigo incorpora material de Arqueoloxía y belas artes, de 1922, de Francisco Naval y Ayerbe, que se atopa no dominio público.

Bibliografía

Belén, María, 1993, Arquitectura de tradición fenicia en Carmona (Sevilla), Spal 2, 219-242.
Corzo, Ramón, Arte fenicio y púnico, Cuadernos de Arte Española núm. 9, Madrid, 1991.
Tejera, A., Las tumbas fenicias y púnicas del Mediterráneo Occidental, Sevilla, 1979.

Ligazóns externas

A arte fenicia en Artehistoria. (en castelán)
A arte fenicia e púnica en Artehistoria. (en castelán)
Arte Fenicia ou Arte Púnica en ArtEEspaña. (en castelán)
Arte Fenicia en Arteguías. (en castelán)