Mosteiro de Lorvão

O Mosteiro de Santa María de Lorvão ou simplemente Mosteiro de Lorvão está situado na parroquia de Lorvão, concello de Penacova, distrito de Coímbra, en Portugal. Foi un importante mosteiro e centro de produción de manuscritos iluminados no século XII, que serviu despois como mosteiro de mulleres. Despois da extinción das Ordes Relixiosas en Portugal no século XIX, tivo un novo uso no século XX como hospital psiquiátrico, o Hospital Psiquiátrico de Lorvão, pechado en 2012.

Mosteiro de Lorvão
País	Portugal
Localización	Lorvão
Coordenadas	40°15′34″N 8°19′04″O
Orde relixiosa	Orde de San Bieito e Orde do Císter
[ editar datos en Wikidata ]

O Mosteiro de Lorvão é clasificado como Monumento Nacional desde 1910.

Historia

Aínda que a época da fundación do mosteiro foi suxerida no século VI, a data máis probable desa fundación será despois da reconquista cristiá de Coímbra, en 878.

Idade Media

O mosteiro era orixinalmente masculino. No século X a súa importancia xa era considerable, estatuto que mantivo durante toda a Idade Media. A mediados do século XI, o mosteiro adoptou a Regra beneditina, dedicándose ao santo Mamede de Capadocia.

Na segunda metade do século XII, durante o reinado de Afonso I, producíronse importantes reformas que, moi posiblemente, deron lugar a un novo claustro e unha igrexa de tres naves. Isto coincidiu co goberno do abade João (1162-1192), durante o cal o mosteiro de Lorvão, xunto co mosteiro de Santa Cruz en Coímbra, foi un dos principais centros de produción de manuscritos iluminados do novo reino. Entre a produción do Lorvão scriptorium destacan o Libro das Aves, executado a finais do reinado de Afonso (1184), e a Apocalipse de Lorvão, executado xa durante o reinado de Sancho I (1189).

No ano 1206 o mosteiro pasou á Orde dos Cistercienses, e ao mesmo tempo pasou a ser un mosteiro feminino, tendo agora a Santa María como advocación. Esta profunda transformación debeuse á infanta Beata Tareixa de Portugal, filla de Sancho I e muller de Afonso VIII, quen, despois de ter tres fillos co monarca, viu declarado nulo o seu matrimonio por consanguinidade e regresou a Portugal, vivindo no mosteiro ata a data da súa morte en 1250. A Infanta está hoxe soterrada na igrexa do mosteiro xunto coa súa irmá, a beata Sancha de Portugal, nunhas urnas feitas no século XVIII, despois da beatificación das Infantas en 1705, polo ourive do Porto Manuel Carneiro da Silva en 1714. Foron estas dúas infantas as que, tras a morte do seu pai, mantiveron unha disputa co seu irmán, o rei Afonso II, sobre os seus dereitos.

Séculos XVI-XVIII

O interior da igrexa na actualidade.

Os cambios na época de Tareixa na primeira metade do século XIII deberon implicar unha nova remodelación do mosteiro. Por desgraza, de todas as obras medievais só quedan capiteis de estilo románico nas capelas do claustro. O mosteiro acadou un grande esplendor coas abadesas Catarina de Eça (1472 - 1521) e Bernarda de Lencastre (1560 - 1564), con esculturas de estilo manuelino.^[1] No último cuarto do século XVI, o claustro sufriu reformas de estilo renacentista, iniciando grandes campañas de obras na década de 1620 -o pórtico da igrexa data de 1630- e continuadas no século XVIII acabarían por darlle ao mosteiro o seu aspecto actual, de estilo barroco. Ao claustro engadíronse balcóns (1677), e a talla dourada invadiu o interior da igrexa. Do século XVIII, destacan as bancadas de coro-baixo, executadas entre 1742 e 1747 en xacarandá e nogueira, e a reconstrución da igrexa, baixo a influencia do convento de Mafra, entre 1748 e 1761 -época na que, por exemplo, o mosteiro de Tibães sufriu reformas semellantes.

Século XIX

Despois da Guerra Civil Portuguesa (1832-1834), a extinción das Ordes Relixiosas en Portugal en 1834 extinguiu inicialmente só os conventos masculinos. A extinción definitiva das ordes relixiosas femininas só se regulou en 1862, cando se decidiu que o convento ou mosteiro se extinguiría á morte da última monxa. A última monxa do mosteiro de Lorvão morrería en 1887. Mentres tanto, gran parte do patrimonio do mosteiro foi adquirido ás monxas, e agora está disperso por varios museos nacionais. Un exemplo é o Apocalipse de Lorvão, que en 1853, coa autorización das monxas, foi levada á Torre do Tombo por Alexandre Herculano.

Século XX

O Mosteiro de Lorvão formou parte da lista orixinal dos primeiros edificios clasificados como Monumento Nacional de Portugal. Mantén o espazo da Igrexa, cátedra, claustro do silencio e a cúpula, que invitan a unha visita enriquecedora e memorable.

Durante o Estado Novo, o edificio do convento, e toda a súa contorna, xa en avanzado estado de degradación, foi reclasificado como hospital psiquiátrico por iniciativa do profesor Fernando Baeta Bissaia Barreto Rosa. Esta adaptación pódese estudar a través das fontes documentais, bibliográficas e fotográficas existentes no Centro de Documentación Bissaya Barreto^[2] de Coímbra, onde tamén existe un caderno do século XVIII. A creación do Centro Hospitalar Psiquiátrico de Coimbra, en 2007, tamén decidiu pechar o Hospital Psiquiátrico do Lorvão a medio prazo. En 2011 aínda contaba con 92 pacientes: 30 mulleres e 62 homes. Os últimos pacientes foron trasladados en 2012 a outras dependencias, principalmente en Miranda do Corvo e Condeixa-a-Nova.

Século XXI

O 3 de maio de 2014 inaugurouse (uns 25 anos despois do inicio das reparacións) un exemplar singular de órgano ibérico de dobre cara. Un órgano de dimensións e son pouco habituais, tanto polas súas dimensións como polas súas características como instrumento musical.

En 2018, o goberno pretende transformar as ás do mosteiro nun hotel de cinco estrelas, onde operaba ata 2012 o hospital psiquiátrico.

Monxas distinguidas

Entre as monxas que se retiraron ao mosteiro destacan as seguintes:

• Tareixa de Portugal (ca. 1181-1250), filla de Sancho I de Portugal e muller de Afonso VIII
• Aldonza I (ca. 1195-ca. 1245), filla de Afonso VIII e Tareixa
• Tareixa Mendes de Sousa (1220-1292), filla de Mendo García de Sousa
• Urraca Afonso (ca. 1260-ca. 1290), filla do rei Afonso III
• Catarina de Eça (c. 1444 - 1521), bisneta de Pedro I e Inés de Castro
• Filipa de Eça (c. 1480 - c. 1551), tataraneta de Pedro I e Inés de Castro
• Bernarda de Lencastre (? - c. 1564), neta de Manuel I

Notas

1. "Mosteiro de Lorvão". monumentos.gov.pt (en portugués). Consultado o 2023.
2. "FBB - Fundação Bissaya Barreto". web.archive.org. 2011. Arquivado dende o orixinal o 01 de xaneiro de 2011. Consultado o 2023.