From Wikipedia, the free encyclopedia
A monarquía española, tamén coñecida como monarquía universal española,[Nota 1] designa a organización política do goberno e do estado en España, e cuxa traxectoria vai desde a unión dinástica dos reinos peninsulares nos descendentes dos Reis Católicos, reformándose durante o novo réxime ata a actualidade en España, interrompida unicamente nos períodos da Primeira República (1873-1874), a Segunda República (1931-1939) e o réxime franquista (1936-1975)
| Os reis Católicos orixe da monarquía española | |
|---|---|
 |
 |
| Isabel I de Castela | Fernando II de Aragón |
Durante a Idade Media, os árabes conquistaran boa parte da Península Ibérica. A principios do século xv existían 3 grandes reinos que lograran expulsar aos musulmáns: Castela, Aragón e Navarra. O reino de Granada foi o último reduto musulmán na Península.
En 1469, Fernando de Aragón e Isabel de Castela contraeron matrimonio, unindo dinasticamente os dous reinos máis poderosos. Esta unión de forzas permitiu expulsar aos musulmáns de Granada e conquistar Navarra, para incorporar estes territorios á Coroa.
Considérase pois que a Monarquía española ten a súa orixe na unión persoal e dinástica entre Isabel I de Castela e Fernando II de Aragón, chamados Reis Católicos (Catholicos reges, et principes) polo papado desde o 4 de maio de 1493 en razón da expulsión da Península Ibérica do islam e o proxecto evanxelizador do Novo Mundo; e que procuraron levar unha política de acción común.
Xoana I de Castela, filla dos Reis Católicos, herdou a coroa de Castela ao morrer a súa nai, a raíña Isabel. O matrimonio de Xoana con Filipe o Fermoso fixo perigar a política que levaran os Reis Católicos, pero Filipe I morreu prematuramente, e o rei Fernando II de Aragón, pai de Xoana, inhabilitouna definitivamente e ocupouse da rexencia castelá ata a súa morte. Entón, Xoana herdou tamén o reino de Aragón, pero dada a súa incapacidade, o seu fillo Carlos autoproclamouse rei xunto coa súa nai nesta conxuntura, o cal foi aceptado polos reinos de España; e desta forma Carlos I consolidou a unión persoal de ambas as Coroas, sendo chamado rei Católico das Españas (Hispaniarum Rex Catholicus) polo papa León X na bula do 1 de abril de 1516.[2]
Filipe II, Príncipe de Asturias desde 1528,[3] accedeu ao trono por abdicación do seu pai, e usou en documentos e moedas a fórmula abreviada de rei das Españas e de Indias (Hispaniarum et Indiarum Rex),[4] e tras a Crise sucesoria en Portugal (1580) adquiriu tamén a titularidade da Coroa portuguesa.[5]
A Monarquía española perde a súa condición monarquía absoluta, e adquire o seu carácter de monarquía parlamentaria coa transformación de España nun estado liberal.
| 1808-1812 | 1812-1815 Estado liberal | 1815-1820 Absolutismo | 1820-1823 Estado liberal | 1823-1833 Absolutismo |
|
|
|
|
Desde o ano 1833, co pretexto da cuestión dinástica, sucedéronse tres guerras civís en España que balizaron intermitentemente unha parte do século XIX, onde os constitucionalistas («cristinos», «alfonsinos») opuñan o seu ideario do «estado liberal» contra o «absolutismo» e «foralismo» dos carlistas. A cuestión dinástica iniciouse cando Fernando VII promulgou a Pragmática Sanción de 1830, que era á súa vez a publicación da Pragmática Sanción de 1789, co que se anularon as disposicións, que impedían o acceso ao trono das mulleres ata non esgotarse toda a descendencia masculina, de Filipe V.[6] Deste xeito, o irmán do rei Fernando VII, Carlos María Isidro foi relegado en favor da súa sobriña Isabel, filla do rei; e así, se Carlos María Isidro non tivo inconveniente en renunciar aos seus dereitos en 1830,[7] en 1833[8] os seus argumentos cambiaran, e cos seus partidarios («carlistas») iniciou a Primeira Guerra Carlista.
Isabel II finalmente foi proclamada raíña, pero a súa nai a rexente María Cristina de Borbón-Dúas Sicilias que se aliñou cos liberais, con todo pretende o estatuto Real de 1834 o que deu lugar ao motín de La Granja (1836) e a volta ao período constitucional. Así o artigo 180 da Constitución de 1812 establecería o reinado lexítimo de Isabel II, e o artigo 50 da Constitución de 1837 e o artigo 49 de Constitución de 1845 indican que Isabel II era a lexítima raíña das Españas. Desde entón a lexitimidade da monarquía española foi vinculada coa Constitución de quenda (aínda que fose a posteriori).
O sentido patrimonial da unión baixo unha coroa de distintos reinos peninsulares desaparece tamén co período constitucional. O cambio non foi brusco, a denominación de Reino en singular data desde a Constitución de 1812 (non así o Estatuto de Baiona de 1808), pero o territorio denomínase en plural, Españas, na Constitución de 1812, de 1837 e 1845, coa excepción que xa aparece en singular nas dúas últimas. Pero na Constitución de 1869, coa afirmación da Nación española, o territorio pasou a denominarse en singular España, e así seguiu desde entón.
A actual Constitución española de 1978 adopta como forma política do Estado español a monarquía parlamentaria, segundo aparece expresado no seu artigo 1.
No título II da mesma constitución figura o réxime regulador da Coroa, baixo este rótulo.
O actual réxime Monarquía en España reúne os caracteres típicos da forma de goberno de Monarquía parlamentaria, isto é:
Deben distinguirse dentro das súas funcións ou poderes:
As de carácter simbólico e representativo, recaen no Rei como personificación da Coroa e son:
Contando con datos desde Carlos I incluído:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
