Gascón

O gascón é a variedade máis occidental da lingua occitana, abondo diferente do resto dos dialectos do occitano, non só debido a un substrato vasco, se non que existen diferenzas léxicas, morfolóxicas e sintácticas propias do gascón que non se dan nos outros dialectos. Por estas diferenciacións algúns lingüistas afirmaron e afirman que se trata dunha lingua diferente^{[Cómpre referencia]}.

Gascón Gascon
Falado en:	Francia, España
Rexións:	Aquitania e Mediodía-Pireneos en Francia, Val de Arán en España
Total de falantes:	250.000 aprox
Familia:	Indoeuropea  Linguas itálicas   Linguas romances    Linguas occitanorromances     Occitano      Gascón
Status oficial
Lingua oficial de:	Val de Arán na forma aranesa
Códigos de lingua
ISO 639-1:	oc
ISO 639-2:	oci
ISO 639-3:	oci
SIL:	OCI
Mapa
Status
O gascón está clasificado como definitivamente en perigo polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO[1]

O gascón divídese en varios subdialectos entre os cales domina por tradición secular a variedade bearnesa (que na parte pirenaica presenta unhas peculiaridades que o afastan do occitano). Estas variedades pirenaicas presentan tendencias peculiares como o artigo eth (feminino era), a conservación posible do son [-a] final átono polo grafema -a final e, máis localmente, uns plurais femininos en [es]. O aranés, un subdialecto do gascón na zona pirenaica, transcribe xeralmente esta particularidade coa grafía -es no canto de -as). O bearnés, ademais das peculiaridades pirenaicas, presenta as mesmas variedades dialectais que o resto do gascón. A única discrepancia que existe hoxe en día é a maneira de escribir a lingua, habendo dúas formas distintas de grafías.

As principais variedades do gascón son:

• Landés marítimo ou "fala negra" (Biarritz, Baiona e Landas costeiras).
• Gascón central (Auch).
• Bearnés (Pau).
• Gascón oriental.
• Aranés (Val de Arán) variante pirenaica do gascón que conta coa súa propia codificación, oficial no Val de Arán.
• Bordalés (Bordeos, Medoc).

Gramática, características léxicas e fonolóxicas

A morfoloxía é moi conservadora e o léxico posúe unha serie de palabras características. Entre os préstamos procedentes do aquitano e do vasco antigo inclúense termos alusivos a plantas, animais, paisaxes, agricultura, clima e vida social.

Algunhas características léxicas e fonolóxicas:

• Nunha parte do territorio gascón (vales de Aspe e Barétous en Béarn) consérvanse as intervocálicas xordas, como nalgúns dialectos aragoneses (natau, do latín natale(m); réco de rica “rego, suco”.
• O latín f pasa a h: filium > hilh (“fillo”); farina > haria; flore > hlor ("flor")
• Como o galego e portugués, perda do -n- intervocálico: luna > lua ("lúa")
• redución de mb > m : celta cumba > coma (“vale”),
• Como no catalán, nd > n: vendere > béne “vender”);
• conservación de kw e gw como no ibero-romance (quando pasa a quan; xermánico wardon pasa a guardar “observar, gardar” (mentres que no resto dos dialectos occitanos desaparece o "u").
• Como o vasco, o gascón desenvolve unha vogal protética ante r- inicial: rota > arròda; *racimu > arrasim.

Notas

1. Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Dicionarios de gascón e outros textos en gascón