Türkiye (Türkiye Respublikası; Türk dili: Türkiye Cumhuriyeti) — hem Evropa hem Aziyada bir devlet. Poyrazbatıda Bulgariya, batıda Grețiya, poyrazdouda Gruziya, douda Armeniya, İran hem Azerbaycanın exklav topraı Nahçıvan, üülendouda isä İrak ve Suriye komşusudur. üülenini Kipra adası hem Akdeniz. Batısını Ege Denizi ve poyrazını Karadeniz çevrelêr. Marmara Denizi isä İstanbul Buazı hem Çanakkale Buazı ile birlikte Anadoluyu Trakiyadan yani Aziyayı Evropadan ayırır. Türkiye, Evropa hem Aziyanın kavşak noktasında yer alması sayesindä önemli bir geostrategik güce sahiptir.
| Türkiye Respublikası | |||||
| Türkiye | |||||
| |||||
| Milli Gimna: | |||||
.svg) | |||||
| Baş kasaba | Ankara | ||||
| Ofiţial dil(lär) | Türk dili | ||||
| Etnik gruppalar | Türklär, Kürtlär, Zazalar, Rumlar, Lazlar... | ||||
| Millet | Türklär | ||||
| Devlet kurumu | Respublika | ||||
| - Prezident | Recep Tayyip Erdoğan | ||||
| - President Yardımcısı | Cevdet Yılmaz | ||||
| - Parlament Prezidenti | Numan Kurtulmuş | ||||
| - Konstituțiya Sudu Prezidenti | Zühtü Arslan | ||||
| Yasama organı | Türkiye Büük Millet Parlamentı | ||||
| Kuruluş | |||||
| - Osmannı İmperyasının Kuruluşu | y. 1302 | ||||
| - Respublikanın Kuruluşu | 29 Canavar ay 1923 | ||||
| Toprak | |||||
| - Toplam | 783.562 km² 303 mil² | ||||
| - Su (%) | 2,03 | ||||
| İnsannar | |||||
| - 2024 tahmini | 86.063.836[ (18.) | ||||
| - İnsannar sıklıı | 111/km² (İnsannar sıklıı sırası) 43/mil² | ||||
| GSYİH (SAGP) | 2023 | ||||
| - Toplam | $3.613 trilyon[1] (11.) | ||||
| - Kişi başına | $41,887[1] (46.) | ||||
| GSYİH (düşük) | 2023 | ||||
| - Toplam | $1.154 trilyon[1] (17.) | ||||
| - Kişi başına | $13,383[1] (65.) | ||||
| Gini (2019) | 41.9 [2] (51.) | ||||
| İGE (2021) | 0.838 (48) | ||||
| Para | Türk lirası (TRY) | ||||
| Saat Kuşaı | TSİ (UTC+3) | ||||
| Takvim | gg/aa/yyyy (miladi) | ||||
| Trafik akışı | sağ | ||||
| Telefon kodu | +90 | ||||
Bir respublika olan Türkiyenin var 81 ili. Parasına söylenêr Türk lirası. Baş kasabası Ankara Anadolunun ortasında bulunar. En büük kasabası İstanbuldur hem devletin ekonomik baş kasabasıdır. Respublikası 1923 yılında Türkiye Büük Millet Parlamentı tarafından yaradıldı büünkü gündë pek anêlän Mustafa Kemal Atatürkün yardımınnan. Bundan öncä Osmannı Devleti hem Osmannı padişaaları bulunardı bu topraklarda.
Modern Türkiyede bulunär pek türlü klimat angısı kolärär pek hayvannın, kuşların, otların ve aaçların yeşêrmää.
İstoriya
Antik Anadolu
İlk imperiya Anadoluda Hittitlärdi. Hittitlär lafedärdilär bir dil İndi-Evropalı dillärdän. Anadoluda üüsek bir kultura kurdular amma Deniz İnsannarı yıktılar bu devleti. İisusdan oncä 1950-den bu yana Anadoluda bulunardı pek devlet. Hem Armiyanlar hem Assirilär yaşadı bu topraklarda taa Babillär bu toprakları alana kadar. Onnardan soram büük imperiyalar kuruldu. Grek devletläri ve Roma, Bizans, Selçuk ve Mongol İmperyaları hükmettilär buraları.
Osmannı Devleti
Mongol İmperyasının çökmääsinin ardınan Osman Gazi adında bir kimse kurdu eni bir imperya angısı kullandı Osmanın adını. Bu imperya oldu dünnääda en büüklärdän. Osmannılar müslamannardı bundan deyin yönettilêr bu toprakları İslam zakonlarınnan amma tanıdı hristian topluluklara da haklar, ani kendi dinlerini yaşasalar.
Birinci Dünnää Cenginde Osmannılar pek savaştılar amma kaybettilär Rusiyaya, Büük Britanyaya, Franțiyaya karşın. Bu cenk pek etkiledi Osmannıları ki büük kasabaları bu devletlär tarafından elä geçirildilär. Osmannılar pay tutardı Merkez Güçlärinnen, bundan deyni istedilär Germaniyaylan barabar Osmannılarlan anlaşmaa oturmaa amma baamsızlıını korumaa isteen Atatürk, İsmet İnönü, Adnan Adıvar hem başka generallär buna karşın çıktılar ve başlattılar Türkiye Baamsızlık Cengini. Bu cenklen Türkiye topluluu savaştı pek hem kazandılar kendi baamsızlıklarını.
Türkiye Respublikası
Türkiye Baamsızlık Cenginin ardınan istedi bu önemni insannar bir respublika kurmaa hem 29 Canavar ayı 1923-dä yaptılar bir diişiklik konstituțiyada, angısı yaptı devleti bir respublika. Bundan bir ay öncä isä kaldırdılar imperyayı Osmannı padişaanı göndererek Türkiyeden.
Büünkü güne kadar yaşadı Türkiye pek olay. İkinci Dünnää Cengine girmedi ki bu, insannarına islää oldu. Cenkten soram o vaktin prezidenti İsmet İnönü kolärdi kendi partiyasından başka partiyaları kurmaa. 1946 yılında yapıldı ilk seçim, angısında katıldı Demokrat Partiya seçime. Söylêrler o yılın seçiminde yapıldı pek hile, bundan deyin Demokrat Partiyayı destekleen insannlar ve öndercinerläri pek güç kazandı 1950 seçiminde hem öndercinerleri Celal Bayar prezident, Adnan Menderes başbakan oldu.
10 yılın ardınan 1960-da armiya elä geçirdi kuvveti ve bir yıl yönetti tüm devleti. Bu bir yılda astılar başbakanı (Adnan Menderes) ve iki bakanı. 1961 yılında isä dönüldü demokraţiyaya. Bundan soram geldi kuvvetä genä İsmet İnönü, soramınan isä Süleyman Demirel oldu başbakan amma armiya 1971-de istedi Demireldän görevini bırakmaa. 1973-dä genä dönüldü demokraţiyaya amma sürdü pek kısa. 1980-de armiya son keret elä geçirdi kuvveti amma sürdü üç sene. 1983-de seçildi Turgut Özal başbakanna ve soram oldu prezident. Onun dönemindä yaşadı Türkiye pek diişiklik. Kolêrdi pek şeyi, nice gasudartva artık kontrol etmêêcekti insannar ne kadardan satacaklar, kolêrdi insannara dolar gibi para almaa hem pek şeyi Türkiyede satmaa, angini yasaktı sokmaa Türkiyeye.
Taa Bilgiler
- Kumsal: 8,333 km
- Trakiya: 24.370 km² dir.
- Klimat:
- Suuk klimat
- Karadeniz klimatı
- Akdeniz klimatı
- En alçak noktası: Akdeniz 0 m
- En üüsek noktası: Aarı Tepe 5,165 m
- Madeemler: Demir, Bakır, Kurşun, Kömür, Bor, Ak şufa, Krom, Uranium, Neft, linyit
- Sulu toprak: 52,150 km² (2003)
- Tabiat olayları, sel, teprem
- İnsannar artmaa: % 1,47 (2018)
- Uşak ölüm: %6 (17 yaş altı) (2014)
- Ömür Hepsi insannar: 78 yıl (2017)
- Erkekler: 75,3 yıl (2017)
- Kadınnar: 80,8 yıl (2017)
- Uşak sayısı: 1.92 uşak/kadın (2006)
- HIV/AIDS (hepsi): 3356 kişi (2018)
- Dinner: İslam % 99.8, Başka dinner: % 0.2 (Hristian, Şamanizm, Çıfıt başka)
- Okumaa: 6 yaş üstü
- İnsannar hepsi: %97
- Erkekler: % 99.1
- Kadınnar: % 94.8 (2018)
- Kanon (Zakon): 7 Kasım ay 1982
- İş gücü: 32 274 milion (2018)
- İşsizlik: % 11 (2018)
- Üniversitet: 181 (2018)
- İndüstri: Tekstil, imek, avtomobil, maadem, çelik, neft, yapı, ekincilik, turizma
- Telefon hatları: 18.978 milion (2005)
- Radio istaţionnarı: AM 16, FM 107, kısa dalga 6 (2001)
- Radiolar: 11.3 milion (1997)
- Televizor istaţionnar: 635 (1995)
- Televizionnar: 20.9 milyon (1997)
- İnternet servis saalayıcıları: 22 (2000)
- İnternet kullanıcıları: 54.3 milyon (2018)
- Demiryolu: 8,697 (2005)
- Karayolu: 450.000 km (2004 )
- Su yolu: 1,200 km (2005)
- Boru gaz yolu: 4,621 km;
- Neft yolu: 3,543 km (2006)
- Aeroport: 120 (2006)
Türkiye bölgeleri
- Marmara Bölgesi % 8,5,
- Ege Bölgesi % 12,
- Akdeniz Bölgesi % 16,
- İç Anatoliya Bölgesi % 18,
- Karadeniz Bölgesi % 18,
- Günduusu Anatoliya Bölgesi % 21,
- Üülen günduusu Anatoliya Bölgesi % 7,5
Türkiye 81 Rayon
- Adana
- Adıyaman
- Afyonkarahisar
- Aarı
- Aksaray
- Amasya
- Ankara
- Antalya
- Ardahan
- Artvin
- Aydın
- Balıkesir
- Bartın
- Batman
- Bayburt
- Bilecik
- Bingöl
- Bitlis
- Bolu
- Burdur
- Bursa
- Çanakkale
- Çankırı
- Çorum
- Denizli
- Diyarbakır
- Düzce
- Edirnä
- Elazıı
- Erzincan
- Erzurum
- Eskişehir
- Gaziantep
- Giresun
- Gümüşhane
- Hakkari
- Hatay
- Iıdır
- Isparta
- İstanbul
- İzmir
- Kahramanmaraş
- Karabük
- Karaman
- Kars
- Kastamonu
- Kayseri
- Kırıkkale
- Kırklareli
- Kırşehir
- Kilis
- Kocaeli
- Konya
- Kütahiya
- Malatya
- Manisa
- Mardin
- Mersin
- Muula
- Muş
- Nevşehir
- Niide
- Ordu
- Osmaniye
- Rize
- Sakarya
- Samsun
- Siirt
- Sinop
- Sivas
- Şırnak
- Tekirdaa
- Tokat
- Trabzon
- Tunceli
- Şannıurfa
- Uşak
- Van
- Yalova
- Yozgat
- Zonguldak
Komşuları
Türkiye kara sınırları hepsi: 2.875 km
Türkiye Gölleri
- Van Gölü 3.713 km²
- Tuz Gölü 1.500 km²
- Beyşehir Gölü 656 km²
- Eğridir Gölü 468 km²
- Akşehir Gölü 353 km²
- İznik Gölü 298 km²
- Sapanca Gölü 46.9 km²
- Salda Gölü 43,7 km²
Türkiye Limannarı
- Gemlik, Hopa, İskenderun, İstanbul, İzmir, Kocaeli (İzmit), İçel (Mersin), Samsun, Trabzon, Sinop, Güllük
Türkiye Adaları
- Gökçeada 279 km²
- Marmara Adası 117 km²
- Bozcaada 36 km²
- Uzunada 25 km²
- Alibey 23 km²
- Paşalimanı 21 km²
- Avşar 21 km²
- Heybeliada 2.3 km²
Türkiye Literaturası
.svg){kind=small}
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
