Wilhelm I, Impire na Gearmáine

Rí na Prúise ó 2 Eanáir 1861 agus Impire na Gearmáine ó 18 Eanáir 1871 ab ea Wilhelm I (ainm iomlán: Wilhelm Friedrich Ludwig von Preußen ; 22 Márta 1797 – 9 Márta 1888) go dtí gur éag sé sa bhliain 1888. Ball de Thealach Hohenzollern, ba é an chéad cheann stáit de Ghearmáin aontaithe. Bhí sé ina cheannaire de facto ar stát na Prúise ó 1858, nuair a rinneadh leasrí des dá dheartháir Friedrich Wilhelm IV., agus rinneadh rí de, trí bliana ina dhiaidh, nuair a fuair a dheartháir Friedrich bás.

Wilhelm I, Impire na Gearmáine

Ainm sa teanga dhúchais	(de) Wilhelm I.
Beathaisnéis
Breith	(de) Wilhelm I. Friedrich Ludwig von Hohenzollern 22 Márta 1797 Beirlín
Bás	9 Márta 1888 90 bliana d'aois Beirlín
Áit adhlactha	mausoleum of Charlottenburg Park (en)
1 Impire na Gearmáine
18 Eanáir 1871 – 9 Márta 1888 ← luach ar iarraidh – Friedrich III na Gearmáine →
7 Rí na Prúise
2 Eanáir 1861 – 9 Márta 1888 ← Frederick William IV na Prúise – Friedrich III na Gearmáine →
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	Aontas Eaglaisí na Prúise
Gníomhaíocht
Gairm	monarc
Ball de	Acadamh Rúiseach na nEolaíochtaí
Teangacha	An Ghearmáinis
Gairm mhíleata
Céim mhíleata	colonel general (en)
Coinbhleacht	An Cogadh Franc-Phrúiseach agus Cogaí Napoléon
Eile
Teideal uasal	Rí na Prúise Prionsa
Teaghlach	Teaghlach Hohenzollern
Céile	Augusta Saxe-Weimar-Eisenach (1829–1888)
Páiste	Friedrich III na Gearmáine, Banphrionsa Louise na Prúise, Agnes Dettman
Athair	Frederick William III na Prúise  agus Louise Mecklenburg-Strelitz
Siblín	Prionsa Séarlas na Prúise, Prionsa Albert na Prúise, Frederick William IV na Prúise, Banphrionsa Alexandrine na Prúise, Alexandra Feodorovna, Banphrionsa Louise na Prúise, Banphrionsa Frederica na Prúise agus Prionsa Ferdinand na Prúise
Gradam a fuarthas  Ridire Ord Lomra an Óir  Ord Naomh Seoirse, an ceathrú grád  Ord an Iolair Dheirg, an chéad ghrád  Knight of the Order of the Crown of Italy‎ (en)  knight of the Order of Saints Maurice and Lazarus (en)  Ord San Aindrias  Ord an Iolair Bháin  Ord Naomh Alexander Nevsky  Ord an Iolair Dhuibh  Ord Naomh Vladimir, an chéad ghrád
Síniú

Faoi cheannaireacht Wilhelm I agus a phríomh-aire Otto von Bismarck bhain an Phrúis aontú na Gearmáine agus bunú Impireacht na Gearmáine amach. In ainneoin na tacaíochta fada a thug sé do Bhismarck mar Ministerpräsidenten (aire-uachtarán), bhí amhrais láidre ag William faoi chuid de pholasaithe ní ba fhrithghníomhaí Bhismarck, lena n-áirítear a fhrith-Chaitliceachas agus an bealach righin a chaith sé lena láimhseáil sé a fhostaí. I gcodarsnacht le Bismarck tiarnasach, cuireadh síos ar William mar dea-bhéasach, uasal agus, cé go diongbháilte coimeádach, níos oscailte do smaointe liobrálacha áirithe ná a gharmhac Wilhelm II, ar tugadh Wilhelm Mór (Gearmáinis: der Große) air le linn a réimis.

Luathshaol agus gairm mhíleata

Rugadh an rí agus an t-impire amach anseo Wilhelm Friedrich Ludwig na Prúise (Wilhelm Friedrich Ludwig von Preußen) sa Kronprinzenpalais (Pálás an Rídhamhna) i mBeirlín an 22 Márta 1797. Mar an dara mac de Luise von Mecklenburg-Strelitz agus Prionsa Friedrich Wilhelm, é féin, mac Rí Friedrich Wilhelm II, Ní rabhthas ag súil go n-ardódh Wilhelm go dtí an ríchathaoir.

Blianta níos déanaí agus a bhás

D’éag Wilhelm I ar 9 Márta 1888 agus níor mhair a mhac Friedrich III ach trí mhí ina dhiaidh. Ba é garmhac Wilhelm I, Wilhelm II, a tháinig i gcomharbacht ar an 15 Meitheamh.

Tagairtí

Is síol faoin Ghearmáin é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.