Ard-Rí na hÉireann From Wikipedia, the free encyclopedia
Ard-Rí na hÉireann ba ea Tuathal mac Cormaic (Sean-Ghaeilge Túathal mac Cormaic), aitheanta Tuathal Maolgharbh (Túathal Máelgarb) (bás 544) agus garmhac Cairbre mac Néill a mheastar. Sna scéalta is luaite, is amhlaidh gurbh eisean a rinne concas na dtailte a n-éireodh ina ríocht Bhreá, ar son mhuintir Níall Noígíallach.
Beathaisnéis | |
---|---|
Bás | 544 (Féilire Ghréagóra) |
Ardrí na hÉireann | |
534 – 544 ← Muircheartach mac Muireadaigh – Diarmaid mac Cearbhaill → | |
Gníomhaíocht | |
Gairm | monarc |
Teaghlach | |
Athair | Cormac Cáech (?) |
Cé go n-ainmníonn na ginealaigh é Tuathal mac Cormaic Chaoch mhic Cairbre mhic Néill Naoighiallaigh, níl siúd ar aon intinn leis an gcur síos sa Bheatha Naomh Pádraig den 7ú haois le Tíreachán, a mhaíonn gur chuir Pádraig mallacht ar Chairbre agus a shliochtaigh ná raibh duine acu ina rí Theamhrach. Um an neamhréir seo a réiteach, d'fhág naomhsheanchais níos deireanaí Tuathal amach ón mallacht.[1]
Ó thaobh na n-annál de, níl ach aon iontráil suntasach amháin maidir le Tuathal. Is tuairisc é seo faoi bhua a bhain sé amach in éadan na gCiannacht: "Cath Luachra eiter da Inber", timpeall na bliana in 535.[2][3] Logainm coitianta is ea Luachair, agus ní fios go cruinn cén inbhir atá i gceist.[4][5] Creidtear gur bhunaigh an bua seo ceannas Uí Néill ar na Ciannachta agus ar Mhaigh Bhreá.[6] Cé nach taifid chomhaosaigh iad na hiontrálacha seo sna hannála Éireann, molann an teanga iontu gur an-luath iad, ag dul siar b'fhéidir ó dheireadh na 6ú haoise.[7]
Deirtear gur maraíodh Tuathal sna 540í. Faightear tuilleadh eolais a bhuí le gluaiseanna níos deireanaí ar na hannála, agus le scéalta faoi Dhiarmaid mac Cearbhaill agus Naomh Ciarán Cluain Mhic Nóis, ach is dócha gur nósanna i bhfad níos déanaí iad. Insítear iontu go raibh, Túathal ag iarraidh an ruaig a chur ar Dhiarmaid, ach ina ionad sin maraíodh Túathal ag leasdeartháir Dhiarmada ar thaobh a mháthar — nó a ghaol uchtála, de réir eile — Máel Mordha Ua Machí’' nó Máel Mór mac Argadaín. Maraíodh Maol Mordha féin ar an dtoirt.[8][9][10]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.