Longes mac nUislenn

Sa Rúraíocht, is reamhscéal den Táin Bó Cuailnge é Deoraíocht mhic Uisleann (Sean-Ghaeilge Loinges^[1] mac nUislenn), den 9ú haois. Caomhnaítear é sa Leabhar Laighneach, sa Leabhar Buidhe Leacáin agus lámhscríbhinn amháin den luath-16ú haois.

Scéal

Thug an scéalaí ríoga, Fedlimid mac Daill, cuireadh don seanrí Conchúr mac Neasa agus a fhreastalaithe chuig féasta ina thighse. Gan choinne, lig an leanbh i mbroinn a mhná chéile scread chomh glórach as, gur chuala cách é. D'fhiafraigh an bhean shuaite den draoi Cathbhadh céard ba bhrí leis na screada, agus d'fhreagair sé:^[2]

Sean-Ghaeilge		Nua-Ghaeilge[3]
fot chriol[a 1] bronn bé fuilt buidi ségdaib[a 2] súilib sían[a 3] a grúade fri dath snechtai sét a détgne níamdae a béoil bé dia-mbiat eter Ulad	bécestar buide-chass sell-glassaib. gorm-chorcrai. samlamar diamin. partuing-deirg: il-ardbe[a 4] erredaib[a 5]	As gabhdán broinne, béiceann bean fhoilt bhuí, buí-chas[a 6] le súile lácha, seall-ghlasa[a 7] lus mór a grua, gorm-chorcra le dath sneachta, samhlaímid séad a déad, gan locht niamhrach a beola, lasair-dhearg bean dá mbíos iolmharuithe idir Ulaid, le húim

Nótaí aistriúcháin

1. criöl, mála, soitheach, cisteog, ar eDIL
2. ségda (b), lách, min, glan, dea-chumtha, ar eDIL
3. 1 sían, lus mór, ar eDIL
4. airdbe, gearradh, marú, ar eDIL
5. 1 errad, úim, ar eDIL
6. catach
7. inteachán

Deirdres Flucht mit den Söhnen Uislius

Bhraith Cathbhadh fíoch an linbh i mbroinn a máthar agus thug sé an t-ainm Deirdre^[4] di dá bharr. In ainneoin achainíocha na nUladh go mbáfaí an leanbh ar an dtoirt, chuir Conchúr bean chéile Fheidhlimí chuig fearann iargúlta, agus thug sé amach ar altramas í leis an seanbhean Leabharcham. Bhí sé ar intinn aige Deirdre a phósadh agus í tagtha in aois.

Le cabhair ó Leabharcham, chas Deirdre ar Naoise, mac Uisleann agus Ealbha agus garmhac Cathbhaidh, gaiscíoch agus amhránaí óg, agus thit sí i ngrá leis. Faoi bhagairt Gláimhe Díchinn chuir sí iachall air éalú léi. Theith an bheirt acu i dteannta le beirt dheartháireacha Naoise, Ardán agus Ainnle, go hAlbain. Ach ansin, bhíodar sáraithe ag rí na gCruithneach de bharr áilleacht Deirdre.

Faoi dheireadh, tháinig siad chuig oileán iargúlta. Chuir Conchúr Leborcham chucu, chun go bhfeice an raibh Deirdre fós chomh álainn is a bhíodh, in ainneoin an anró. Ag iarraidh Deirdre a chosaint roimh phósadh neamh-inmholta, dúirt sí nach raibh. Ach bhí neach eile curtha ag Conchúr, agus dúirt an té seo leis a mhalairt.

Thug Chonchúr ansin cuireadh abhaile dóibh ag geallúint go ráineodh siad slán, agus chuir sé a mhac Cormac Conn Longas le Fearghas mac Róigh agus Dubhthach mar rárthóirí. Ach sular shroichadar Eamhain Mhacha, maraíodh Naoise go fealltach ag Eoghan mac Dairtheacht, giolla gualainne Conchúir. De bharr an fhill seo, d'fhág an triúr ráthóirí cúige Uladh agus chuaigh chun a naimhde sna Connachta, Ailill mac Máta agus Méabh. Agus stuac air roimh Dheirdre óir gur dhiúltaigh sí é a phósadh, thairg Conchúr í don fhear a mharaigh Naoise. Mharaigh Deirdre í féin, ag léimt as an gcarbad agus ag bualadh a cinn ar carraig.^[5][6]

Tionchair

Leanann an scéal Tochmarc Luaine acus aided Athirni ar aghaidh le scéal na mac.

Ar cheann desna foinsí Gaelacha de Tristan und Isolde is ea an scéal seo. Insítear an t-ábhar céanna sa scéal Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne.^[7]

Deirdre le Yeats

Tá an dráma Deirdre le William Butler Yeats bunaithe ar an seanscéal seo. Tarlaíonn eachtraí an dráma ar lá déaranach na tragóide, inste le guthanna tochtmhara na laochra. Tá Deirdre, Naoise agus Fearghas i mbothán coille in Albain, ag feitheamh ar Chonchúr, a gheallann athchairdeas dóibh. Briseann sé a ghealltanas ámh; maraítear Naoise agus maraíonn Deirdre í féin. Cuireann Fearghas cosc ar an rí fiú lámh a leagan ar na coirp mharbha.^[8]

Féach freisin

• Macgníomhatha Chú Chulainn

Foinsí (gearmáinis)

• Helmut Birkhan: Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur. 2., korrigierte und erweiterte Auflage. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3.
• Helmut Birkhan: Nachantike Keltenrezeption. Praesens Verlag, Wien 2009, ISBN 978-3-7069-0541-1.
• Ingeborg Clarus: Keltische Mythen. Der Mensch und seine Anderswelt. Walter, Düsseldorf u.a. 1991, ISBN 3-530-70014-2, ll. 290 ff. (2. Auflage. Patmos, Düsseldorf 2003, ISBN 3-491-69109-5).
• Bernhard Maier: Lexikon der keltischen Religion und Kultur (Kröners Taschenausgabe. Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5.
• Wolfgang Meid: Die Kelten (Reclams Universal-Bibliothek 17053). Reclam, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-15-017053-3.

Naisc sheachtracha

• Longas mac nUislenn san alt Deirdre ar en.wiki
• The Exile of the Sons of Usnech ar maryjones.us
• The Lament of Deirdre ar electricscotland.com

Foinsí

• The Exile of the Sons of Uisliu in Early Irish Myths and Sagas, aist., réamhrá agus nótaí le Jeffrey Gantz, Penguin Classics, 1981, ISBN 978-0-140-44397-4

Tagairtí

1. Longes (c) ar eDIL
2. Wolfgang Meid: Die Kelten, ll. 166 f.
3. Á aistriú go litriúil agus go liteartha ón tSean-Ghaeilge ag Marcas
4. Cé nach bhfuiltear ar an eolas céard is ea brí cruinn an ainm, cf Deirdre ar behindthename.com
5. Ingeborg Clarus, Keltische Mythen. Der Mensch und seine Anderswelt, ll. 110 ff.
6. Helmut Birkhan, Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur, lch. 983.
7. Myles Dillon, Nora Kershaw Chadwick: Die Kelten. Von der Vorgeschichte bis zum Normanneneinfall. Kindlers Kulturgeschichte, ISBN 3-89340-058-3, lch. 447.
8. Helmut Birkhan: Nachantike Keltenrezeption, lch. 660.