Inis Ceithleann

Is í Inis Ceithleann (Enniskillen) an príomhbhaile atá i gContae Fhear Manach.^[1][2] Is baile agus paróiste sibhialta í Inis Ceithleann i dTuaisceart Éireann. Tá sé suite go díreach i lár an chontae, idir na codanna uachtaracha agus íochtaracha de Loch Éirne.

Inis Ceithleann
Suíomh
54° 20′ 41″ N, 7° 38′ 20″ O
Stát ceannasach	an Ríocht Aontaithe
Comhthír na Ríochta Aontaithe	Tuaisceart Éireann
Administrative territorial entity of Northern Ireland (en)	Fear Manach agus an Ómaigh
Príomhchathair de	Fear Manach agus an Ómaigh Fermanagh District Council (en) Contae Fhear Manach
Daonra
Iomlán	13,823 (2011)
• Dlús	1,062.41 hab./km²
Tíreolaíocht
Achar dromchla	13.011 km²
Sonraí stairiúla
Eachtra thábhachtach	Léigear Inis Ceithleann
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC±00:00
Glaochód	028
Eile
Suíomh gréasáin	enniskillen.com

Stair agus áiteanna stairiúla

Ar an 8 Samhain 1987, ag 10:43 AM, phléasc buama IRA.^[3] Tugtar 'Ár Lá Cuimhneacháin' nó 'Buamáil Lá Cuimhneacháin' air. Maraíodh aon duine dhéag agus gortaíodh trí scór. Bhí searmanas comórtha ar siúl. Dúirt an IRA níos déanaí gur 'botún' a bhí ann. Phléasc an buama in aice le cuimhneachán cogaidh an bhaile le linn searmanas Dé Domhnaigh.

Príomhalt: Ár Lá Cuimhneacháin (1987)

Caisleán Inis Ceithleann

Tógadh Caisleán Inis Ceithleann, atá suite in aice le hAbhainn an Éirne i gContae Fhear Manach, sa 16ú haois.^[4]

Caisleán Inis Ceithleann

Is é an Caisleán an foirgneamh is sine sa bhaile.^[5]

Uaimheanna Marble Arch

Tá Uaimheanna Marble Arch ar cheann de na pluaiseanna is fearr san Eoraip.^[6]

Spórt

Peil

Tá dá fhoireann ann ː ná 'Enniskillen Rangers' agus 'Enniskillen Town United F.C'.^[7]

An pheil ghaelach

Bunaíodh an club Cumann Lúthchleas Gael I 1927. Imríonn siad i bPáirc Brewster, Inis Ceithleann.

Rugbaí

Bunaíodh an club rugbaí^[8] an 28 Lúnasa 1925, nuair a d'fhreastail 37 ar chruinniú sa Halla Bhaile. Ghlac an club nua le rialacha Ollscoil Bhaile Átha Cliath. Imríodh an chéad chluiche ar 30 Meán Fómhair 1925 i gcoinne Bhéal Átha Seanaidh i gContae Dhún na nGall.

Faoi láthair, cuireann an club 4 fhoireann fear chun páirce, foireann ban sinsearach, agus raon d'fhoirne óige. Bhuaigh Enniskillen XV Corn na gCailte Uladh sa bhliain 2018/19. Tá an fhoireann ag imirt faoi láthair i Roinn 1, Craobh Rugbaí Uladh Kukri.

Inis Ceithleann

Daoine cáiliúla

• Samuel Beckett, drámadóir, a fuair oideachas i Scoil Ríoga Portora.

• Denis Burkitt, FRS, máinlia agus eipidéimeolaí.

• Declan Burns, lúthchleasaí cadhcála Éireannach, ionadaí trí uaire Oilimpeacha na hÉireann agus iar-Superstars Domhanda

• Roy Carroll, cúl báire a imríonn ar Lin. F.C. agus ar chuir Tuaisceart Éireann teorainn leis.

• Adrian Dunbar, aisteoir, a rugadh agus a tógadh i Inis Ceithleann.

• Claire Falconer, aisteoir agus péintéir.

• Gordon Wilson, feachtasóir síochána agus seanadóir na hÉireann.

• Joan Trimble, pianódóir agus cumadóir

• William Scott, ealaíontóir

• Frank Ormsby, file

• Seán Quinn, fiontraí agus fear is saibhre in Éirinn roimhe seo (ó Dhoirelin ó dhúchas)

• Ciarán McMenamin, aisteoir teilifíse

• Lisa McHugh, amhránaí; rugadh sí i nGlaschú, Albain, bhog sí go hInis Ceithleann mar dhuine fásta.

Oideachas

Tá go leor scoileanna agus coláistí in Inis Ceithleann agus sa cheantar máguaird, ón mbunleibhéal go dtí an dara leibhéal, lena n-áirítear roinnt coláistí breisoideachais ar nós an choláiste theicniúil.

Tá a lán bunscoileanna, mar shampla, Bunscoil Chomhtháite an Éirne, Múnla bunscoil, Bunscoil na Tríonóide Naofa, Bunscoil Chuimhneacháin Jones agus Bunscoil Mhuileann na Sléibhe.

Tá a lán meánscoileanna; Coláiste Comhtháite an Éirne, Coláiste Devenish, Scoil Gramadaí Ríoga Inis Ceithleann, Mount Lourdes Inis Ceithleann; scoil ghramadaí do na cailíní, Coláiste Mhichíl; scoil ghramadaí do na mbuachaillí, Coláiste Naomh Fanchea agus Coláiste Naomh Seosamh.

Tá dhá choláiste in Inis Ceithleann. Tá Campas Inis Ceithleann an Choláiste Talmhaíochta, Bia agus Fhiontair Thuaithe (CAFRE), Campas Inis Ceithleann Coláiste an Iardheiscirt.^[9]

Taisteal

An t-Iarnród

Osclaíodh iarnród idir Inis Ceithleann agus Doire, 1854, Dún Dealgan, 1861, Bun Dobhráin, 1868 agus Sligeach, 1882.

Bus

Reáchtálann Ulsterbus busanna Goldline Uimhir 261, 261b agus X261 ó Bhéal Feirste go hInis Ceithleann, agus Bus Éireann Bealach 30 ó Dhún na nGall go hAerfort Bhaile Átha Cliath / Cathair Bhaile Átha Cliath trí Inis Ceithleann.

Bóithre

Tá an baile ar phríomhbhealach A4 / N16, a nascann Béal Feirste agus Sligeach, agus ar an bpríomhbhealach idir Baile Átha Cliath agus Béal Átha Seanaidh, an N3 / A46 / A509.

Féach freisin

• Ár Lá Cuimhneacháin (1987)

Tagairtí

1. "Enniskillen, County Town for Fermanagh : Enniskillen.com for information on Towns & Villages in Fermanagh" (en-US). Dáta rochtana: 2019-12-05.
2. "Enniskillen" (as en) (2019-11-28). Wikipedia.
3. "Remembrance Day bombing" (as en) (2019-11-08). Wikipedia.
4. "Enniskillen Castle" (as en) (2022-10-19). Wikipedia.
5. enniskillencastle.co.uk. "Enniskillen Castle Museums". www.enniskillencastle.co.uk. Dáta rochtana: 2019-12-05.
6. "Marble Arch Caves" (en-US). Enniskillen.com. Dáta rochtana: 2019-12-05.
7. "Enniskillen Rangers FC - Soccer - Team Profile - Results, fixtures, squad, statistics - Global Sports Archive". globalsportsarchive.com. Dáta rochtana: 2019-12-05.
8. "Enniskillen R.F.C.". www.enniskillenrfc.com. Dáta rochtana: 2022-11-08.
9. "Category:Secondary schools in County Fermanagh" (as en) (2018-05-08). Wikipedia.