Cúirt Uachtarach na Stát Aontaithe

Is í Cúirt Uachtarach na Stát Aontaithe (Béarla: Supreme Court of the United States) an chúirt is airde sna Stáit Aontaithe. Is cúirt achomhairc í an chúirt uachtarach.

Cúirt Uachtarach na Stát Aontaithe

(en) Supreme Court of the United States
Sonraí
Cineál	ard-chúirt United States article III court (en)
Stair
Dáta a bunaíodh	1789
'	Article Three of the United States Constitution (en)
Gníomhaíocht
Ballraíocht	9 (1869)
Rialachas corparáideach
Ceanncheathrú (1935–)	«United States Supreme Court Building» 1 First St NE, Washington, DC 20543 Washington, D.C.
Uachtaránacht	John Roberts (2005–)
Chief Justice of the United States (en)	John Roberts
Codanna	United States Supreme Court justice (en) Supreme Court Police (en)
Cuid de	cúirteanna feidearálacha na Stát Aontaithe
Suíomh gréasáin	supremecourt.gov
United States Supreme Court Building (en) Lipéad sa teanga dhúchais (en) Supreme Court Building Sonraí Cineál Courthouse (en) Ailtire Hermon Atkins MacNeil: peidiméid Robert Ingersoll Aitken: peidiméid Cass Gilbert (1929) Foirgníocht 1935 Úsáid cúirt Croineolaíocht 1932 start of construction (en) 13 Deireadh Fómhair 1932 foundation stone laying ceremony (en) 4 Aibreán 1935 end of manufacturing (en) Tréith Stíl ailtireachta nuachlasaiceachas Beaux-Arts: decoration (en) Déanta as marmar, cruach, marmar, marmar agus Quercus alba Costas 9,395,566 $ (1935) Tomhas 28 () m × 340 () ft × 385 () ft architectural height: 92 () ft Stórtha os cionn talún 5 Stórtha faoi thalamh 1 Suíomh geografach Suíomh 1 First St NE, Washington, DC 20543  38° 53′ 26″ N, 77° 00′ 16″ O National Historic Landmark Am 4 Bealtaine 1987 District of Columbia Inventory of Historic Sites (en) Am 8 Samhain 1964 Suíomh gréasáin oifigiúil supremecourt.gov…

Fealsúnacht

De réir bhunreacht na Stát Aontaithe tá scaradh iomlán idir an Feidhmeannas (An tUachtarán agus a chuid airí), an Reachtas (An Chomhdháil agus an Seanad), agus na breithiúna. Mar sin tá ról níos lárnaí ag Cúirt Uachtarach na Stát Aontaithe ná mar atá ag Cúirt Uachtarach na hÉireann de bharr gur tír fheidearálach í na Stáit Aontaithe agus gur ag an Chúirt atá an focal deiridh i roinnt na cumhachta idir na stáit éagsúla agus an rialtas feidearálach.^[1]

Ballraíocht

Tá an Chúirt Uachtarach comhdhéanta de Príomh-Bhreitheamh na Stát Aontaithe, chomh maith le hochtar breitheamh eile. Ainmníonn uachtarán na tíre na breithiúna. Deimhnítear iad tar éis "comhairle agus comhthoiliú" (vóta tromlaigh) an tSeanaid. Tá na breithiúna ceaptha don saol.

Bíonn ceapachán breithimh go mór i mbéal an phobail i dtólamh de bharr a thábhachtaí is atá an chúirt i saol polaitíochta agus sóisialta na tíre. Tá an nós ann i gcónaí go gceapfadh an t-uachtarán breithimh a mbeadh an fhealsúnacht chéanna acu is atá aige féin - liobrálach i gcás uachtaráin Dhaonlathaigh agus coimeádach i gcás uachtaráin Phoblachtaigh.

Conspóid

Ó aimsir Ronald Reagan i leith tugadh taobh na polaitíochta isteach i ngnóthaí na gcúirteanna. Ach tá an deighilt domhain i láthair na huaire agus bíonn troideanna fíochmhara i dtithe na Comhdhála le linn ceapacháin breithimh^[2]..

Searmanais

Tugann an t-uachtarán aitheasc faoi staid na haontachta os comhair tithe Chomhdháil Mheiriceá agus breithiúna na Cúirte Uachtaraí ag deireadh mhí Eanáir gach bliain.

Cheap Donald J. Trump an breitheamh Brett Kavanaugh agus beirt eile, ar an eite dheis ar fad

Cásanna

• 29 Márta 1937. West Coast Hotel Co. v Parrish: Cheadaigh an chúirt an dlí um íosphá i stát Washington.^[3] Bhí sé ceadaithe ag an rialtas, de thoradh an chinnidh sin, dlíthe a chur i bhfeidhm a chuirfeadh isteach ar choinníollacha pá (agus ar an mhargadh go ginearálta). Déanta na fírinne, thug sé seo cumhacht níos mó don rialtas feidearálach agus meastar nach mbeidís in ann an Bheart Nua (New Deal} de chuid Franklin D. Roosevelt a chur i gcrích i gceart murach na cumhachtaí nua seo.^[4]

• 

  Taispeántas. Brown v The Board of Education:

  17 Bealtaine 1954. Brown v The Board of Education: Rialaigh an chúirt go raibh an dlí i gcuid de na stáit a chuir scoileanna poiblí ar leith ar fáil, do pháistí geala agus do pháistí gorma, ag teacht salach ar an bhunreacht. Réitigh an cinneadh seo an bealach don ghluaiseacht um chearta sibhialta a chuaigh chun cinn i ndeireadh na gcaogaidí agus sna seascaidí..^[5]

• 5 Márta 1956. Frasier v. Board of Trustees of the University of North Carolina: sheas an Chúirt Uachtarach leis an gcosc ar leithlisiú ciniúil i scoileanna stáit, coláistí agus, sa chás seo, sna ollscoileanna.^{[6][7][8][9][10]}
• 12 Meitheamh 1967. Loving v. Virginia^[11]ː Rialaigh an chúirt go raibh deighilt ar bhonn cine i stáit áirithe ag teacht salach ar an bhunreacht. Bhí sé dírithe ar phósadh idirchiníoch mhuintir Loving in Virginia sna seascaidí. Bhí an pósadh idirchiníoch mídhleathach i Virginia na linne, mar a bhí in áiteanna eile, agus tharraing an bheirt srathair na hainnise orthu féin nuair a d’fhilleadar ar an bhfód dúchais tar éis pósadh in Washington DC.^[12] Sheas siad an fód agus chuaigh an cás a fhad le cúirt uachtarach Mheiriceá.^[13] Is ceiliúradh ar an ilchiníochas "Lá Loving" inniu, ar an 12 Meitheamh gach bliain.

• 

  Roe v Wade

  22 Eanáir 1973. Roe v Wade: Chuir an chúirt deireadh leis an chosc iomlán ar ghinmhilleadh. Rialaigh an chúirt go bhféadfadh dlí stáit cosc a chur ar ghinmhilleadh tar éis don suth a bheith inmharthana, ach roimhe sin go mbíonn tosaíocht ag cearta príobháideachta na mná.^[14]

Príomhalt: Roe v. Wade

Féách freisin ː rialú na Cúirte Uachtaraí ar 3 Bealtaine 2022 an ceart a bhíodh ann ginmhilleadh a fháil curtha ar neamhní.^[15]

• 19 Márta 1975. Weinberger v. Wiesenfeld, rialaigh Cúirt Uachtarach na Stát Aontaithe in aghaidh leithcheala ar bhonn gnéis.

• 2 Iúil 1976. Gregg v Georgia: Rialaigh an chúirt nach dtagann éiric an bháis salach ar bhunreacht na stát aontaithe. Ina dhiaidh seo, tháinig fás suntasach faoi líon na bpríosúnach a teilgeadh chun báis de bhéal snáithide, den chathaoir aibhléise nó ar bhealach eile.^[16]

• 

  Bush v. Gore. Agóid 11 Nollaig 2000

  12 Nollaig 2000. Bush v. Gore.^[17] Chuir an Chúirt Uachtarach deireadh le athchomhaireamh na vótaí in olltoghchán na bliana 2000. Meastar go mbunaíonn roinnt de na breithiúna a gcuid cinneadh, ní ar a gcuid fealsúnachta dlí, ach go díreach ar an dearcadh polaitíochta atá acu.

• 21 Eanáir 2010. Citizens United v Federal Electoral Commission: Bheartaigh an chúirt nach bhfuil sé dleathach aon srian a chur ar chaiteachas a dhéanfadh corparáid ar chraolta polaitiúla de bharr go dtiocfadh a leithéid de shrian a bheith salach ar Chéad Leasú an Bhunreachta.^[18] Tugann an Chéad Leasú cosaint do chead cainte, agus de réir chinneadh na cúirte, is ionann corparáid agus duine chomh fada is a bhaineann sé le cead cainte. Meastar go bhfuil tábhacht an-mhór leis an chinneadh de bharr a thábhachtaí is atá caiteachas i dtoghcháin sna Stáit Aontaithe.^[19]
• 1 Iúil 2024. Trump v. United States:^[20] Fuair Trump fuascailt mór ón dlí, i mbreithiúnas ar an 1 Iúil 2024 a rialaigh go bhfuil an iar-Uachtarán slán ó aon chontúirt cúiseamh do mhórchuid den méid a rinne sé agus é in oifig ó hEanáir 2017 go hEanáir 2021. Tá díolúine áirithe ó ionchúiseamh ag Trump de réir chinneadh Chúirt Uachtarach na Stát Aontaithe, a eisíodh ar an lá deireanach den téarma dlí 2023/2024.^[21][22] Deir an cinneadh go bhfuil díolúine iomlán ag uachtarán in aon "bheart oifigiúil"^[23] ach nach bhfuil aon díolúine aige in aon "bheart neamhoifigiúil" nó príobháideach. Fuair an cinneadh tacaíocht ó 6 den 9 mbreitheamh ar an gcúirt, ina measc an triúr a ceapadh i rith théarma uachtarántachta Trump féin agus atá ar an eite dheis ar fad. Ina theannta sin, rialaigh an Chúirt Uachtarach go gcaithfeadh cúirteanna níos ísle a oibriú amach cé mar a chuirfí an cinneadh seo i bhfeidhm.^[21]

Príomhalt: Ionchúiseamh Feidearálach in aghaidh Donald Trump (toghchán 2020)

Eagraíocht

Tagann an chúirt le chéile in Washington, D.C. ag 1 First Street.

Uaireanta úsáidtear an acrainm bhéarla "SCOTUS" le tagairt a dhéanamh di.

Naisc

• Láithreán gréasáin na Cúirte Uachtaraí, Stáit Aontaithe Mheiriceá .supremecourt.gov

• Láithreáin Stáit Aontaithe Mheiriceá: Foinsí dlí Meiriceánacha ar líne ar lawsource.com Curtha i gcartlann 2016-03-08 ar an Wayback Machine (tiomsú de naisc de na foinsí ar líne ar fad maidir le dlí Meiriceánach atá ar fáil gan chostas)

Féach freisin

Brett Kavanaugh

Tagairtí

1. "John Paul Stevens agus Cúirt Uachtarach na Stát Aontaithe" (ga). Beo!. Dáta rochtana: 2019-05-17.
2. Beo, Bealtaine 2010
3. Beo, Bealtaine 2010
4. Beo, Bealtaine 2010
5. "John Paul Stevens agus Cúirt Uachtarach na Stát Aontaithe" (ga). Beo!. Dáta rochtana: 2019-05-17.
6. Ollscoil North Carolina
7. "1956: US court victory for black students" (en-GB) (1956-03-05). Dáta rochtana: 2022-03-05.
8. Luther A. Huston Special To the New York Times (1956-03-06). "Segregation Ban Extended To Colleges by High Court; Supreme Court Broadens Ban On Segregation to the Colleges Warren's Opinion Cited Negroes' Lawyers File Golf Case Left Standing" (en-US). The New York Times. Dáta rochtana: 2022-03-05.
9. M. D. North Carolina United States District Court (1955-09-16). "Leroy Benjamin Frasier et alv Board of Trustees of the University of North Carolina, 1955".
10. "Frasier v. Board of Trustees, 134 F. Supp. 589 (M.D.N.C. 1955)" (en). Justia Law. Dáta rochtana: 2023-03-05.
11. "Loving Day" (as en) (2020-06-12). Wikipedia.
12. "Bheadh Oscar tuillte go maith ag Ruth Negga" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2020-06-12.
13. "SCANNÁIN 2017: Trainspotting, Bladerunner agus Star Wars ag filleadh …" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2020-06-12.
14. Beo, Bealtaine 2010
15. "Exclusive: Supreme Court has voted to overturn abortion rights, draft opinion shows" (en). POLITICO. Dáta rochtana: 2022-11-13.
16. Beo, Bealtaine 2010
17. Bush_v._Gore
18. v. Wade http://www.youtube.com/watch?v=2Kz-s3K7tfA Anailís ó Keith Olbermann, 21 Eanáir 2010
19. Beo, Bealtaine 2010
20. supremecourt.gov (1 Iúil 2024). "Téacs : 23-939 Trump v. United States (07/01/2024)". Dáta rochtana: 2024.
21. Nuacht RTÉ (2024-07-01). "Díolúine ó ionchúiseamh ag Trump in aon bheart oifigiúil - SCOTUS" (as ga-IE).
22. Tús Áite / RnaG (2024). "Tús Áite: Donald Trump agus an Chúirt Uachtarach  : Tá imdhíonacht ó chúiseamh ag Trump do nithe "oifigúla" a rinne sé agus é ina Uachtaráin ar Mheiriceá, de réir breithiúnas ó Chúirt Uachtarach na Stáit Aontaithe tráthnóna. Phléamar an scéal seo le Niall Ó Muilleoir, Comhairleoir Gnóthaí Poiblí agus an painéal." (as ga-IE).
23. "What is an ‘official’ act, and how will a judge interpret Trump’s immunity?" (en). Washington Post (2024-07-03). Dáta rochtana: 2024-07-26.