Aigéad nítreach

Aigéad láidir agus ocsaídeoir láidir é an t-aigéad nítreach a úsáidtear go fairsing forleathan sa tsaotharlann agus sna gléasraí tionsclaíochta ceimiceacha. Substaint dhainséarach atá ann a dhéanann dochar d'fhíocháin an choirp agus a fhágann cneácha doimhne ina diaidh.

Aigéad nítreach

Substaint cheimiceach	aicme eintiteas ceimiceach
Mais mhóilíneach	62.995643 Da
Tacsón ina n-aimsítear é	Tetradium glabrifolium, Petiveria alliacea, cnó talún, Aristolochia arcuata, Bombax ceiba agus Bombax malabaricum
Ról	substaint phléascach agus aigéad láidir
Struchtúr ceimiceach
Foirmle cheimiceach	HNO₃
SMILES canónta	Model 2D [N+](=O)(O)[O-]
InChI	Model 3D
Airí
Dlús	1.5 g/cm³ (a 77 °C)
Comhéifeacht athraonta	1.397
PKa	−1.64
Móimint leictreach dhépholach	2.17 D
Pointe leáite	−42 °C −41.6 °C
Fiuchphointe	83 °C (a 760 Torr) 83 °C (a 101.325 kPa)
Móimint leictreach dhépholach	2.17 D
Eantalpacht chaighdeánach an fhoirmithe	−174.1 kJ/mol
Eantalpacht mólarach de ghalú	39.1 kJ/mol
Galbhrú	48 mmHg (a 20 °C)
Guais
Meánteorainn nochta ualaithe ama	5 mg/m³ (10 h, Stáit Aontaithe Mheiriceá)
Short-term exposure limit (en)	10 mg/m³ (luach ar iarraidh)
Láithreach contúirteach don bheatha nó sláinte	64.5 mg/m³
NFPA 704: Standard System for the Identification of the Hazards of Materials for Emergency Response ()

Leacht gan dath é an t-aigéad nítreach glan, agus é 1.52 g/cm³ ar dlús. Is é an fiuchphointe atá aige ná 83 °C. Tá sé de chlaonadh san aigéad glan dianscaoileadh (titim as a chéile) go huisce agus ocsaídí nítrigine, go háirithe má fhágtar faoi thionchar an tsolais nó má théitear go fiuchphointe é. De ghnáth, tagann dath buí san aigéad nítreach glan de réir a chéile agus é ag déanamh dé-ocsaíd nítrigine faoi thionchar an tsolais. Bíonn ocsaídí nítrigine ag éirí as an aigéad glan freisin, agus sin é an tuige go dtugtar "múchaigéad nítreach" air uaireanta. Mar sin, bíonn sé níos praiticiúla go minic an t-aigéad nítreach a choinneáil ar stóras mar mheascán aiseotrópach uisce a bhfuil 68 % aigéad nítreach ann. Tugtar aigéad nítreach tiubhaithe ar an aiseotróp seo.

Is féidir aigéad nítreach agus uisce a mheascadh i ngach coibhneas, agus bíonn salainn an aigéid seo - na níotráití - iontach sothuaslagtha san uisce chomh maith. Mar shampla, bíonn na salainn airgid dothuaslagtha san uisce go minic, ach tá an níotráit airgid iontach sothuaslagtha. Ocsaídeoirí láidre iad na níotráití chomh maith leis an aigéad féin, agus mar sin, is féidir ábhar pléasctha (púdar gunna) a dhéanamh trí níotráit, sulfar agus carbón a mheilt agus a mheascadh. Maidir leis an níotráit amóiniam NH₄NO₃, is ábhar tábhachtach leasacháin (leasú talún) é, ach san am chéanna, is féidir úsáid a bhaint as mar ábhar pléasctha freisin.

Tugtar sailpítir ar na níotráití chomh maith, go háirithe na cinn a úsáidtear mar leasacháin san fheirmeoireacht, ar nós sailpítear na Sile (nó sailpítear Pheiriú), arb ionann é agus an níotráit sóidiam; an sailpítear sa chiall chúng, nó an níotráit photaisiam, agus sailpítear na hIorua, is é sin, an níotráit chailciam.