![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Norman_Conquests_copy_%25281%2529.jpg/640px-Norman_Conquests_copy_%25281%2529.jpg&w=640&q=50)
Tiarnas na hÉireann
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ba é Tiarnas na hÉireann (Laidin:Dominium Hiberniae, Fraincis:Seigneurie d'Irlande, Béarla: Lordship of Ireland) dá ngairtear go haisghníomhach Éire na Normannach, an chuid d’Éirinn a rialaigh Rí Shasana (ar a dtugtar “Tiarna na hÉireann”) agus a bhí á rialú ag tiarnaí dílsea na nAngla-Normannacha idir 1177 agus 1542. Cruthaíodh an tiarnas mar fíofa eaglasta, tar éis ionradh na Normannach ar Éirinn i rith na mblianta 1169–1171. Toisc go raibh tiarna na hÉireann ina rí ar Shasana freisin, bhí gobharnóir áitiúil ceaptha thar ceann an rí ar a dtugtar giúisteoir, leifteanant, nó Leas-Ionadaí an Rí.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Norman_Conquests_copy_%281%29.jpg/640px-Norman_Conquests_copy_%281%29.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Coat_of_Arms_of_Lordship_of_Ireland.svg/320px-Coat_of_Arms_of_Lordship_of_Ireland.svg.png)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Lordship_of_Ireland%2C_1300.png/320px-Lordship_of_Ireland%2C_1300.png)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Ireland_1450.png/320px-Ireland_1450.png)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Henry_7_Irish_groat_1496_612689.jpg/220px-Henry_7_Irish_groat_1496_612689.jpg)
D'éiligh ríthe Shasana tiarnas ar an oileán ar fad, ach i ndáiríre níor leathnaigh riail an rí ach go codanna den oileán. D'fhan an chuid eile den oileán - ar a dtugtar Éire Ghaelach - faoi smacht ríochtaí nó taoiseachtaí Gaelacha éagsúla, a bhí go minic i mbun cogaíochta leis na hAngla-Normannaigh.
D’fhás agus chrap an limistéar a bhí faoi riail agus dlí Shasana le himeacht ama, agus bhain sé a bhuaicphointe amach ag deireadh an 13ú haois agus tús an 14ú haois. Ansin tháinig meath ar an tiarnas, mar thoradh ar a ionradh ag Albain sa bhliain 1315-18, an Gorta Mór 1315–17, agus an Phlá Mhór sna 1340idí. Cheadaigh na cúrsaí polaitíochta sreabhacha agus an córas feodach Shasana go leor neamhspleáchais do na tiarnaí Angla-Normannacha in Éirinn, a rinne iarlaí a shnoí amach dóibh féin agus a raibh an oiread údaráis acu agus a bhí ag cuid de na ríthe Gaelacha dúchasacha. D'éirigh roinnt de na hAngla-Normannach níos gaelaí de réir a chéile agus d'éirigh siad amach i gcoinne riaracháin Shasana. Rinne na Sasanaigh iarracht srian a chur leis seo trí Reachtanna Chill Chainnigh (1366) a rith, a chuir cosc ar lonnaitheoirí Sasanacha dlí, teanga, nós agus feisteas na nGael a ghlacadh. Cuireadh deireadh leis an Tiarnas nuair a cruthaíodh Ríocht Éireann sa bhliain 1542.