Galar is ea scléaróis iolrach (nó SI) [1] ina gcailltear an gnáthchumhdach (an mhiailin) a bhíonn ar néaróin san inchinn is corda an dromlaigh. Cuireann sé seo isteach ar tharchur na ríog ar feadh na néaróg, rud a lagaíonn gníomhú na gcóras sa cholainn a bhíonn faoi rialú na néaróg sin.[2]
Faigheann 36 duine amháin as 100,000 an galar timpeall an domhain,[3] mná níos minice ná fir.[2] Buaileann an SI a thrí oiread ban ná fir.
Tá an tinneas níos coitianta san Iarthar, ar dhaoine in Éirinn, sa Bhreatain, sa Ghearmáin agus i Meiriceá Thuaidh go háirithe, agus tá ag méadú ar líon na gcásanna.[3] I nDún na nGall atá an ráta is airde de dhaoine a bhfuil SI orthu in Éirinn. Bhí an aicíd ag dul do 73 duine as gach 100,000 ar an meán in Éirinn sa bhliain 2018. Ach i nDún na nGall ba 290 duine as gach 100,000 a bhí i gceist.[4]
Is ilchineálach na hairíonna cliniciúla, ach cuimsíonn siad laige sna géaga, radharc dúbailte, deacrachtaí urlabhra, veirtige, codladh grifín, éagumas gluaiseachtaí a chomhordú (neamhluail), iad sin uile díomuan ach athfhillteach, ag éirí níos troime de réir a chéile.[2]
Tá an tinneas ar i bhfad níos mó daoine i ngan fhios dóibh, de bhrí nach n-aithníonn siad na comharthaí sóirt.[5]
Ní féidir tástálacha néaraisíceolaíocha le measúnú a dhéanamh ar fheidhm chognaíoch a dhéanamh ach go hannamh agus ní thugann sin tomhas oibiachtúil ar lagú cognaíoch.[6]
Ní fios cad is cúis leis, ach d'fhéadfadh próiseas uath-imdhíonachta a bheith mar bhun leis.[2] Is féidir go bhfuil baint le easpa vitimín D, rud atá in easnamh go minic in Éirinn. Deirtear uaireanta gur cúrsaí géinitice is cúis leis an ráta ard in Éirinn chomh maith. Ach má théann na hÉireannaigh thar lear chun tír atá níos teo nuair a mbíonn siad óg, b'fhéidir go bhfuil an ráta níos ísle.
Níl aon chóireáil ar leith ar IS mar ghalar.[2][7]
D’fhéadfadh an dátheangachas a bheith ina cosaint ar an maolú intinne. D’éirigh níos fearr le daoine dátheangacha a bhfuil SI orthu ná mar a d’éirigh lena gcomhghleacaithe aonteangacha i dtástálacha cognaíochta. Cabhraíonn an dátheangachas le cur in aghaidh an néaraimheathlúcháin a ghabhann le SI.[8][9]
Reáchtáltar lá domhanda na feasachta ar an tinneas gach bliain ar an 30 Bealtaine.[10]
Is galar ceilte é nach bhfuil mórán eolais ag daoine air. Tá go leor daoine ann nach n-aithníonn an galar de bhrí nach bhfuil siad ag dul sa tóir ar na comharthaí - an meadhrán, an tuirse chéatach… ní bhíonn pian ort ach amháin nuair a ghortaíonn tú thú féin, is galar dofheicthe é agus níl fhios ag go leor go bhfuil sé orthu. [5]
Féach freisin
Naisc sheachtracha
- Tá eolas faoin SI agus na seirbhísí tacaíochta atá ar fáil don tinneas, ag an suíomh www.ms-society.ie MS Ireland nó Cumann Scléaróise Iolraí na hÉireann[11]
Tagairtí
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
