Máire I, Banríon na nAlbanach

Bá í Màiri (Máire), Banríon na nAlbanach nó Màiri I, (Béarla: Mary Queen of Scots, Fraincis: Marie Stuart) (8 Nollaig 1542 - 8 Feabhra 1587) Banríon na hAlban, ón 14 Nollaig 1542 go 24 Iúil 1567^[1].

Grása
Máire I, Banríon na nAlbanach

Ainm sa teanga dhúchais	(sco) Marie Stuart
Beathaisnéis
Breith	8 Nollaig 1542 Gleann Iucha, Scotland
Bás	8 Feabhra 1587 44 bliana d'aois Caisleán Fotheringhay, England
Siocair bháis	Pionós an bháis (Dícheannadh)
Áit adhlactha	Abtheach Westminster (1612–) Ard-Eaglais Peterborough (1587–1612)
Consort of France (en)
10 Iúil 1559 – 5 Nollaig 1560
Monarc na hAlban
14 Nollaig 1542 – 24 Iúil 1567 ← Séamas V na hAlban – Séamas VI, Albain agus Séamas I, Sasana agus Éire →
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	Caitliceachas
Áit chónaithe	Albain Caisleán Fotheringhay Chartley Castle (en) Páras
Teanga dhúchais	an Albainis
Gníomhaíocht
Gairm	polaiteoir, céile an rí, uasal, rí, céile an rí
Mac/iníon léinn de chuid	George Buchanan
Teangacha	Béarla, an Albainis, an Fhraincis agus an Laidin
Saothar
Saothar suntasach (1570) Oxburgh Hangings (en)
Suíomh a chartlainne	Cartlann ETH Zürich [ CH-001807-7:Hs 668]
Eile
Teideal uasal	Queen Consort of France (en) (1559–1560) Queen of Scotland (en) (1542–1587) Banphrionsa (1542–1542) Banríon
Teaghlach	Teaghlach na Stíobhartach
Céile	Francis II na Fraince (1558–1560) Henry Stuart, An Tiarna Darnley (1565 (Féilire Ghréagóra)–1567) James Hepburn, 4ú hIarla Bothwell (1567–1578)
Páiste	Séamas VI, Albain agus Séamas I, Sasana agus Éire  ( Henry Stuart, An Tiarna Darnley) stillborn twin Hepburn (en)  ( James Hepburn, 4ú hIarla Bothwell) stillborn twin Hepburn (en)  ( James Hepburn, 4ú hIarla Bothwell)
Athair	Séamas V na hAlban  agus Mary na Lorráine
Siblín	François III d'Orléans, Diúc Longueville, Robert Stewart, Céad Iarla Inse Orc, James Stewart, Céad Iarla Mhoireibh, Séamas, Diúc Bhaile Bhòid, James Stewart, Adam Stewart, Robert Stewart, John Stewart agus An Bhantiarna Jean Stewart
Duine muinteartha	Anraí VIII Shasana (seanuncail) Prionsa Rupert na Réine (fionnó) Margaret Tudor (seanmháthair)
Croineolaíocht
9 Meán Fómhair 1543 (Féilire Ghréagóra)	corónú (Caisteal Shruighlea)
Gradam a fuarthas  Golden Rose (en)
Síniú

Ba í Máire an t-aon leanbh dlisteanach marthanach a bhí ag an Rí Séamas V. Bhí sí 6 lá d'aois nuair a fuair a hathair bás agus rinneadh Banríon na nAlbanach dí. Ghlac a máthair, Marie de Guise (Gaeilge na hAlban: Màiri de Guise) an leasríocht agus fuair a hiníon an Choróin naoi mí ina dhiaidh sin.

Phós sí François, Dauphin na Fraince, a tháinig i gcoróin François II, sa bhliain 1559. Mar sin féin, ní raibh Màiri ina Banríon na Fraince le fada; bhí sí ina mbaintreacha ar an 5ú lá Nollaig, sa bhliain 1560, nuair a fuair a fear céile bás.

D'fhill Màiri ar ais go hAlbain, ag teacht i dtír i Lìte (nó 'Leith', sa Bhéarla) ar an 19 Lúnasa, sa bhliain 1561. Ceithre bliana ina dhiaidh sin, phós sí a céad col ceathrar, Henry Stuart, Tiarna Darnley. Bhí aontas míshásta acu agus i Feabhra na bliana 1567, fuarthas Darnley marbh sa ghairdín ag Kirk o'Field, tar éis pléascadh ollmhór sa teach.

Phós sí James Hepburn, an 4ú Iarla Bothwell, go luath ina dhiaidh sin. Chreidtear go raibh Hepburn freagrach as an Tiarna Darnle a dhúnmharú. Tar éis éirí amach in aghaidh an lánúin, príosúnaíodh Màiri i gCaisleán Loch Lìobhann, ar an 15 Meitheamh agus iachall uirthi éirí as mar bhanríon, i bhfabhar a mac, nach raibh ach aon bhliain d'aois, Séamas VI.

Féach freisin

• an Rí Séamas V

Tagairtí

1. Mabel Banfield-Nwachi, Hannah Devlin (2023-02-08). "Mary, Queen of Scots prison letters finally decoded" (en-GB). The Guardian. Dáta rochtana: 2023-02-09.