réaltbhuíon From Wikipedia, the free encyclopedia
Réaltbhuíon dhoiléir dheisceartach is ea Éan Parthais nach raibh infheicthe ag na Sean-Ghréagaigh; tá sé ar cheann den dá réaltbhuíon déag a chruthaigh Pieter Dirkszoon Keyser agus Frederick de Houtman idir na blianta 1595 agus 1597 ar son an réalteolaí Phléimeannaigh Petrus Plancius. Thug an réalteolaí amaitéarach Gearmánach Johann Bayer isteach ina léarscáil neamhaí Uranometria é sa bhliain 1603.
 | |
| Ainm Laidine (IAU) | Apus |
|---|---|
| Nod | Aps |
| Ginideach Laidine | Apodis |
| Siombalaíocht | Éan parthais |
| Dronairde | 16 h |
| Diallas | −75° |
| Achar | 206 céim cearnach Céim 67ú |
| Líon na réaltaí (amharcmhéid < 3) | 0 |
| Réalta is gile | α Aps (méid 3.83) |
| Réaltbhuíonta ar theorainn leista | |
| Infheicthe sna leithid idir +5° agus −90° Sárfheicthe i rith na míosa seo: Iúil an infheictheacht is fearr | |
Apus an t-ainm Laidine a thugtar ar an realtbhuíon seo, focal a thagann ón nGréigis απους, a chiallaíonn "gan chosa". Is é an fhine éan Paradisaeidae atá i gceist, fine a chuimsíonn níos mó ná daichead speiceas éan.
Ba iad an bheirt mhairnéalach Ollannacha Pieter Dirkszoon Keyser agus Frederick de Houtman a chruthaigh réaltbhuíon Éan Parthais idir na blianta 1595 agus 1597. Ar an 2 Aibreán 1595 chuir ceithre long chun na farraige ó Texel san Ollainn; ba é sin an chéad loingeas Ollannach a thaistil ar na hIndiacha Thoir. Bhí Keyser mar ardmháta agus ardphíolóta ar bord na loinge Hollandia sa loingeas.
Roimhe sin, áfach, rinne an ministir Pléimeannach Petrus Plancius teagmháil leis. Bhí Plancius ar cheann de bhunaitheoirí Chomhlacht Dúitseach na hIndia Thoir, ach bhí sé ina réalteolaí agus a chartagrafaí chomh maith. Sa bhliain 1589 rinne sé cruinneog neamhaí, ach níorbh fhéidir leis réigiún an phoil neamhaí theas a líonadh toisc nach raibh mórán eolais ar fáil i dtaobh cheantar sin na spéire. Mar sin de, thug sé gléasra réalteolaíoch do Keyser agus mhúin sé é conas é a úsáid chun réaltléarscáil a tharraingt den leathsféar neamhaí theas.
Fuair Keyser bás sa bhliain 1596, ach chríochnaigh a chúntóir Frederick de Houtman (in éineacht le mairnéalach eile, Vechter Willemsz) an léarscáil. Sa bhliain 1597 tháinig an loingeas ar ais go dtí an Ollainn, agus thug de Houtman an léarscáil neamhaí agus réaltchatalóg do Plancius. Bhí 12 réaltbhuíon nua ar an léarscáil agus 135 réalta ar an gcatalóg. Sa bhliain 1592 rinne Plancius cruinneog neamhaí nua a thug isteach na réaltaí agus na réaltbhuíonta nua (chomh maith le réaltbhuíon eile a chruthaigh sé féin, .i. an Colm). Sa bhliain 1603 tháinig na réaltbhuíonta nua amach i gcló don chéad uair ar réaltatlas Uranometria de chuid an réalteolaí amaitéaraigh Gearmánaigh Johann Bayer.
Sa lá atá inniu ann, glacann an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta le gach ceann de na réaltbhuíonta a chruthaigh Keyser agus de Houtman (féach an bosca thíos) – agus an Colgán san áireamh. Is é an t-ainm Ollainnise a thug an bheirt mhairnéalach ar an réaltbhuíon seo ná De Paradijs Voghel. Apis Indica an t-ainm Laidine a thug Plancius uirthi, rud a chiallaíonn an Bheach Indiach. Avis Indica, a chiallaíonn an tÉan Indiach, ainm eile a thugadh uirthi; is dócha gurbh é seo a bhí i gceist ag Plancius. Ba é an tAb Nicolas Louis de Lacaille a thug Apus uirthi sa bhliain 1763, an t-ainm a thugtar uirthi go hoifigiúil sa lá atá inniu ann.
Ós rud é gur réaltbhuíon nua-aimseartha í Éan Parthais, ní bhaineann aon mhiotaseolaíocht léi.
|
An 12 réaltbhuíon a chruthaigh Pieter Dirkszoon Keyser agus Frederick de Houtman idir 1595 agus 1597 agus a thug isteach Johann Bayer ina léarscáil neamhaí Uranometria sa bhliain 1603 |
| an Caimileon | an Colgán | an Chorr | an Chuileog | Éan Parthais | an Féinics | an tIasc Eitilte | an tIndiach | | an Phéacóg | an Phéist Bheag | Triantán an Deiscirt | an Túcán |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
