Ynterslavysk
From Wikipedia, the free encyclopedia
It Ynterslavysk (medžuslovjansky, Syrillysk: меджусловјанскы) is in konstruearre Slavyske helptaal, dy't ornearre is foar kommunikaasje tusken minsken út ferskillende Slavyske lannen, dy't net deselde memmetaal hawwe. De taal kin ek brûkt wurde troch minsken dy't gjin Slavyske taal prate om mei Slaven te kommunisearjen. De wurdskat en de grammatika binne basearre op de oerienkomsten tusken de moderne Slavyske talen en tagelyk kin de taal beskôge wurde as in modernisearre foartsetting fan 't Aldtsjerkeslavysk. It Ynterslavysk wurdt sawol mei it Latynske as mei it Syrillyske alfabet skreaun.
| Ynterslavysk | ||
| algemien | ||
| eigen namme | Lat.: medžuslovjansky Sir.: меджусловјанскы | |
| lânseigen yn | Sintraal- en East-Jeropa | |
| tal sprekkers | inkele hûnderten[1] | |
| skrift | Latynske alfabet, Sirillyske alfabet | |
| taalbesibskip | ||
| taalfamylje | Keunsttalen
| |
| dialekten | Slovianski, Novoslověnsky | |
| taalkoades | ||
| ISO 639-3 | isv | |
Mei in skiednis fan mear as 350 jier is it Ynterslavysk de âldste ynternasjonale helptaal, folle âlder as bygelyks it Esperanto en it Folapúk. De earste grammatika fan 't Ynterslavysk waard yn de jierren 1659-1666 skreaun troch de Kroätyske preester Juraj Križanić (±1618-1683) ûnder de titel Gramatíčno izkazânje ob Rúskom jezíku ("Grammatikaal oersjoch fan it Russysk").[2] Ek neitiid, fral yn de 19e iuw, hawwe ferskate auteurs, lykas Jan Herkeľ, Božidar Raič en Matija Majar-Ziljski, boeken en artikels oer it Ynterslavysk publisearre. Harren foarstellen wiene almeast basearre op 't Tsjerkeslavysk, dat wilens fierste argaysk wie om foar aldendeiske kommunikaasje brûkber te wêze.
Oant de 20e iuw wie de taal nau ferbûn mei it pan-Slavisme, de filosofy dat alle Slaven ta ien en deselde grutte naasje hearre en dêrnei ek it stribjen nei in mienskiplike Slavyske steat. Nei de Earste Wrâldkriich kaam de klam mear te lizzen op it befoarderjen fan de ynternasjonale kommunikaasje tusken Slaven ûnderinoar troch de wei fan in "Slavysk Esperanto", wat resultearre yn ferskate sterk ferienfâldige ûntwerpen.
Hjoed de dei bestiet it Ynterslavysk út twa aktive projekten:
- it Slovianski ("Slavysk"), in naturalistyske taal dy't yn 2006 ûntwurpen waard troch in groep taalkundigen út ferskate lannen, ûnder wa Jan van Steenbergen,
- it Novoslověnsky ("Nijslavysk"), in modernisearre foarm fan 't Aldtsjerkeslavysk, for it earst publisearre yn 2010 troch Vojtěch Merunka.
De beide ferzjes binne hast identyk en brûke datselde wurdboek, mar der binne lytse ferskillen yn grammatika en stavering. Mei inoar wurden se sprutsen troch inkele hûnderten minsken.
It Ynterslavysk kin sawol mei it Latynske as mei it Syrillyske alfabet skreaun wurde. It Latynske basisalfabet is as folget:
- A B C Č D Dž E F G H I J K L Ľ M N Ń O P R S Š T U V Y Z Ž
Dêrnei kinne ek ferskate letters mei diakrityske tekens brûkt wurde. Dizze lettertekens tsjinje foar it trochjaan fan ekstra etymologyske ynformaasje oan de lêzer. Se meie mar hoege net skreaun te wurden:
- Å Ć Ď Ð Ě Ę Ò Ŕ Ś Ť Ų Ź
It Syrillyske basisalfabet bestiet út de folgende letters:
- A Б В Г Д Е Ж З И Ј К Л М Н О П Р С Т У Ф Х Ц Ч Ш Ы Ь
Inkele âldsyrillyske, Russyske en/of Servyske letters binne net-offisjeel yn 't Ynterslavysk, mar wurde bytiden wol brûkt:
- Ї Љ Њ Щ Ъ Ѣ Ю Я Ѧ Ѫ Ѩ Ѭ
De grammatika fan 't Ynterslavysk is in ferienfâldige foarm fan 'e uterst komplisearre grammatika fan 't Aldtsjerkeslavysk en is hast hielendal regelmjittich.
Krekt sa as de oare Slavyske talen hat it Ynterslavysk trije wurdgeslachten (manlik, froulik, ûnsidich) en yn de bûging fan haadwurden, eigenskipswurden en foarnamwurden wurdt ûnderskied makke tusken iental en meartal; it Novoslověnsky hat ek twatal, lykas it Sloveensk en it Sorbysk. Fierders hat it krekt as de measte oare Slavyske talen (útsein it Bulgaarsk en it Masedoanysk) sân namfallen: nominatyf, genityf, akkusatyf, datyf, ynstrumintalis, lokatyf, fokatyf, dy't foar alle trije geslachten aparte foarmen kinne. Op inkele útsûnderings nei is de bûging lykwols regelmjittich.
Yn de bûging fan tiidwurden wurdt ûnderskied makke tusken de earste, twadde en tredde persoan, iental/meartal (yn it Novoslověnsky ek twatal) en geslacht. Fierders kin it Ynterslavysk it (typysk Slavyske) aspektûnderskied tusken ymperfektive en perfektive tiidwurden; in ymperfektyf tiidwurd wurdt almeast perfektyf makke mei help fan in foarheaksel. Der is notiid, doetiid en dantiid (yn it Novoslověnsky kin der ek ûnderskied makke wurde tusken folsteine notiid, unfolsteine doetiid en folsteine doetiid). Yn de notiid binne der twa konjugaasjes.
It Us Heit
| Slovianski | Novoslověnsky | Aldtsjerkeslavysk |
|---|---|---|
| Otče naš, ktory jesi v nebesah, nehaj svęti sę imę Tvoje. |
Otče naš, iže jesi na nebesah, |
Otĭče našĭ, iže jesi na nebesĭchŭ, |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
