Wangpûdiikhoarntsjes

De wangpûdiikhoarntsjes of wangsekiikhoarntsjes (wittenskiplike namme: Tamias), foarmje in boppeskaai fan 'e klasse fan 'e sûchdieren (Mammalia), it skift fan 'e kjifdieren (Rodentia), it ûnderskift fan 'e iikhoarntsjes en sliepmûzen (Sciuromorpha), de famylje fan 'e iikhoarntsjes (Sciuridae), de ûnderfamylje fan 'e grûniikhoarntsjes en Afrikaanske beamiikhoarntsjes (Xerinae), de tûke fan 'e grûniikhoarntsjes (Marmotini) en de lyknammige ûndertûke fan 'e wangpûdiikhoarntsjes (Tamiina). Dizze taksonomyske groep wurdt ek wol oantsjutten as de ierdiikhoarntsjes, de iikhoarntsjemarmotten of mei de Ingelske namme chipmunks.

Wangpûdiikhoarntsjes
In Hopy-wangpûdiikhoarntsje.
Taksonomy
ryk:	dieren (Animalia)
stamme:	rêchstringdieren (Chordata)
ûnderstamme:	wringedieren (Vertebrata)
klasse:	sûchdieren (Mammalia)
skift:	kjifdieren (Rodentia)
ûnderskift:	iikhoarntsjes en sliepmûzen (Sciuromorpha)
famylje:	iikhoarntsjes (Sciuridae)
ûnderfamylje:	grûniikhoarntsjes en Afrikaanske beamiikhoarntsjes (Xerinae)
tûke:	grûniikhoarntsjes (Marmotini)
ûndertûke:	wangpûdiikhoarntsjes (Tamiina)
boppeskaai:	wangpûdiikhoarntsjes (Tamias)
Illiger, 1811

Foarhinne waard dizze groep as ien skaai sjoen, mar by in resinte reorganisaasje is er ûnderferdield yn in trijetal selsstannige skaaien, wat de wangpûdiikhoarntsjes sels in taksonomyske triem omheech treaun hat, sadat it in boppeskaai wurden is. Ta dizze groep hearre 25 libbene soarten, dy't op ien nei allegear útslutend yn Noard-Amearika foarkomme. De útsûndering op dy regel wurdt foarme troch it Sibearyske grûniikhoarntsje (Tamias sibiricus). Wangpûdiikhoarntsjes binne lytse grûniikhoarntsjes dy't benammentlik yn wâldbiotopen libje, en dêr fan krúsjaal belang binne foar de fersprieding fan nuten en dêrmei fan beammen. Se grave ûndergrûnske hoalen wêryn't guon soarten in wintersliep hâlde, mar oaren net. Behalven plantaardich fretten snippe se ek wolris in fûgelaai. Se libje trochinoar sa'n 3 jier, mar kinne yn finzenskip 9 jier helje.

Soarten

boppeskaai wangpûdiikhoarntsjes (Tamias) incertae sedis (yndieling ûnwis) Tamias allobrogensis † Tamias aristus † Tamias atsali † Tamias eviensis † Tamias urialis † skaai Amerikaanske wangpûdiikhoarntsjes (Neotamias) allenwangpûdiikhoarntsje of Allens wangpûdiikhoarntsje (Neotamias senex) berchwangpûdiikhoarntsje (Neotamias alpinus) bullerwangpûdiikhoarntsje of Bullers wangpûdiikhoarntsje (Neotamias bulleri) Durangowangpûdiikhoarntsje (Neotamias durangae) gielsnútwangpûdiikhoarntsje (Neotamias ochrogenys) gielspjirwangpûdiikhoarntsje (Neotamias amoenus) griiskraachwangpûdiikhoarntsje (Neotamias cinereicollis) griispoatwangpûdiikhoarntsje (Neotamias canipes) Hopy-wangpûdiikhoarntsje (Neotamias rufus) Kalifornysk wangpûdiikhoarntsje (Neotamias obscurus) klifwangpûdiikhoarntsje (Neotamias dorsalis) Koloradowangpûdiikhoarntsje (Neotamias quadrivittatus) langearwangpûdiikhoarntsje (Neotamias quadrimaculatus) lyts wangpûdiikhoarntsje (Neotamias minimus) Lodgepolewangpûdiikhoarntsje (Neotamias speciosus) merriamwangpûdiikhoarntsje of Merriams wangpûdiikhoarntsje (Neotamias merriami) palmerwangpûdiikhoarntsje of Palmers wangpûdiikhoarntsje (Neotamias palmeri) Panamintwangpûdiikhoarntsje (Neotamias panamintinus) readsturtwangpûdiikhoarntsje (Neotamias ruficaudus) Siskiyouwangpûdiikhoarntsje (Neotamias siskiyou) Sonomawangpûdiikhoarntsje (Neotamias sonomae) townsendwangpûdiikhoarntsje of Townsends wangpûdiikhoarntsje (Neotamias townsendii) Uintawangpûdiikhoarntsje (Neotamias umbrinus) skaai echte wangpûdiikhoarntsjes (Tamias) eastlik wangpûdiikhoarntsje (Tamias striatus) skaai Jeraziatyske wangpûdiikhoarntsjes (Eutamias) Eutamias ertemtensis † Eutamias lishanensis † Eutamias orlovi † Eutamias sihongensis † Eutamias wimani † Sibearysk grûniikhoarntsje (Eutamias sibiricus)

Boarnen, noaten en referinsjes