Eksploitaasjefilm

De eksploitaasjefilm is in sjenre fan films dy't besykje om kommersjeel súkses te berikken troch gebrûk te meitsjen fan lugubere en/of sensasjonele ynhâld, seksualisearre foarstelling fan saken, ûnderwerpen en subsjenres dy't mar foar in relatyf lyts publyk oantreklik binne en maatskiplike trends dy't yn 'e moade binne yn 'e tiid dat sokke films makke wurde. Under lugubere en/of sensajonele ynhâld kin men ferstean: suggestive of eksplisite seks, sensasjoneel geweld, drugsgebrûk, neakenens, ekstreme bluodderigens, ûnberonge fandalisme, trelit, gaos en bizarriteiten. Dêropta ûnderskiede eksploitaasjefilms har troch in oer it algemien lege kwaliteit as B-films en lowbudgetfilms. Guon fan sokke films slagget it lykwols om sels in trend te setten, belangstelling fan foaroansteande filmkritisy te lûken, wichtich foar de filmskiednis te wurden of de status fan cultfilm te berikken. Oer it algemien, lykwols, wurdt troch filmkritisy en makkers fan "serieuze" films delsjoen op it eksploitaasjesjenre.

De filmposter fan 'e eksploitaasjefilm Delinquent Daughters, út 1944.

Skiednis

Eksploitaasjefilms ûntstiene foar it earst yn har moderne foarm yn 'e iere 1920-er jierren. Se kamen ek in ridlik soad foar yn 'e filmyndustry fan Hollywood fan it Pre-Code-tiidrek, oant yn 1934 de Motion Picture Production Code ynfierd waard, dy't it near lei op 'e measte kontroversjele ûnderwerpen. Foarbylden út dy tiid binne The Road to Ruin (1928) en Ecstasy (1933). Dy lêste film omfette neakensênes fan 'e Eastenrykske aktrise Hedy Lamarr en waard in grut súkses yn 'e bioskopen.

Foar it meastepart waarden films fan it eksploitaasjesjenre lykwols pas populêr by in breder publyk nei't de filmsensuer yn 'e Feriene Steaten en Jeropa geandewei de 1960-er en 1970-er jierren fersloppe wie. Yn dy tiid waarden soksoarte films yn 'e Feriene Steaten fertoand yn saneamde grindhouses, suterige bioskoopkes dêr't inkeld lowbudgetfilms fertoand waarden, faak twa op ien jûn as in double feature ("dûbele spylfilm"). It gie dêrby fral om bluodderige horrorfilms of films dy't in protte geweld en neakenens hiene. Ek de spagettywestern wurdt lykwols wol as in subsjenre fan it eksploitaasjesjenre sjoen. Fan 'e 1980-er jierren ôf rekke it mei eksploitaasjefilms yn it neigean, hoewol't se ek no noch wol makke wurde. Tsjintwurdich komme sokke goedkeape B-films lykwols oer it algemien net mear yn 'e bioskoop, mar wurde se direkt-op-fideo útbrocht.

Wichtichste subsjenres

• bikerfilm: eksploitaasjefilms oer motorriders of motorbindes, lykas The Wild Angels (1966), Hells Angels on Wheels (1967), Satan's Sadists (1969) en Naked Angels (1969). Easy Rider (1969) en Mad Max (1979) binne fierwei de súksesfolsten en bekendsten.
• blaxploitationfilm: films oer swarte personaazjes mei in protte geweld, neakenens en seks, lykas Sweet Sweetback's Baadasssss Song (1971), Super Fly (1972), Cleopatra Jones (1973), Hell Up in Harlem (1973), Foxy Brown (1974), Dolemite (1975) en Mandingo (1975).
• canuxploitationfilm: eksploitaasjefilms fan Kanadeeske makkelei, lykas Cannibal Girls (1973), Black Christmas (1974), Deadly Harvest (1977) en Death Ship (1980). Fierwei de bekendsten binne The Apprenticeship of Duddy Kravitz (1974) en Lies My Father Told Me (1975).
• carspoitationfilm: eksploitaasjefilms oer auto's, lykas Two-Lane Blacktop (1971), Gone in Sixty Seconds (1974) en Race with the Devil (1976). Fierwei de bekendsten en súksesfolsten binne Vanishing Point (1971) en Mad Max (1979).
• chambara: refizjonistyske samoeraifilms yn net-tradisjonele styl, ornaris mei in antyheld yn 'e haadrol en in protte bluodderigens, neakenens en seks.
• ferkrêftings- en wraakfilm: eksploitaasjefilms oer seksueel misbrûk en de dêropfolgjende wraak troch it slachtoffer of har djipdrôven. Foarbylden binne: Hannie Caulder (1971), Lipstick (1976), I Spit on Your Grave (1978), Ms. 45 (1981) en Death Wish II (1982). Eins gjin sjenre, mar mear in narrative struktuer, dy't brûkt wurde kin yn sokke útinoar rinnende sjenres as skrillerfilms, dramafilms en westernfilms.
• frouljusfinzenisfilm: eksploitaasjefilms oer froulju yn it tichthûs, mei in protte neakenens, seksueel misbrûk, fernedering, sadisme, opstân en wraak. Foarbylden binne: The Big Dollhouse (1971), Women in Cages (1971), Caged Heat (1974), Barbed Wire Dolls (1975), Reform School Girls (1986) en Bandits (1997).
• kannibalefilm: films oer kannibalen, lykas The Man from Deep River (1972), The Mountain of the Cannibal God (1978), Eaten Alive! (1980) en Cannibal Women in the Avocado Jungle of Death (1988).
• meunsterfilm: films oer meunsters en minskeslinende wylde bisten, lykas Godzilla (1954), Orca (1977), Piranha (1978), Alligator (1980) en Great White (1981).
• nazisploitationfilm: eksploitaasjefilms oer de Twadde Wrâldoarloch yn it algemien en oer finzenen yn konsintraasjekampen en nazybordelen yn it bysûnder, lykas Love Camp 7 (1969), Ilsa, She Wolf of the SS (1974), Fräulein Devil (1977) en Gestapo's Last Orgy (1977).
• Ozploitationfilm: eksploitaasjefilms fan Australyske makkelei, lykas Alvin Purple (1973), Patrick (1978), Mad Max (1979) en Turkey Shoot (1982).
• redsploitationfilm: eksploitaasjefilms oer Yndiaanske personaazjes, dy't lykwols frijwol altyd spile wurde troch blanke akteurs, lykas Billy Jack (1971), The Manitou (1978), Scalps (1983), de Thunder Warrior-filmtrilogy, (1983-1988) en Clearcut (1991).

De Argentynske aktrise Isabel Sarli, ien fan 'e grutste stjerren fan 'e sexploitationfilm, hjir yn La Mujer de Mi Padre (1968).

• sexploitationfilm: eksploitaasjefilms dy't har konsintrearje op seksualiteit en dat in hiel ein útskaaie nei softcore pornofilms, mei in protte neakenens fan froulju en eksplisite (mar net pornografyske) sekssênes. Foarbylden binne: Faster, Pussycatt! Kill! Kill! (1965), Supervixens (1975), Caligula (1979) en Showgirls (1995). Caligula is in frjemde ein yn 't byt by it eksploitaasjesjenre, om't er makke waard mei in grut budget en rollen fan ferneamde akeurs, ûnder wa Malcolm McDowell, sir John Gielgud, Peter O'Toole en Helen Mirren.
• slasherfilm: in subsjenre fan 'e horrorfilm mei in protte bluodderigens, lykas Black Christmas (1974), Friday the 13th (1980) en A Nightmare on Elm Street (1984). De giallo is in Italjaansk subsjenre fan 'e eksploitaasjeslasherfilm.
• sombyfilms: eksploitaasjefilms oer sombys, lykas White Zombie (1932), The Walking Dead (1936) en Night of the Living Dead (1968).
• spaceploitationfilm: eksploitaasjefilms pleatst tsjin 'e eftergrûn fan romtefeart, dy't dus ek yndield wurde kinne as science fiction-films. Foarbylden binne From the Earth to the Moon (1958), Robinson Crusoe on Mars (1964), Planet of the Vampires (1965), The Black Hole (1979) en Saturn 3 (1980).
• spagettywestern: eksploitaasjefilms fan Italjaanske makkelei mei in western-eftergrûn, lykas A Fistful of Dollars (1964), For a Few Dollars More (1965), Django (1966), The Good, the Bad and the Ugly (1966), Navajo Joe (1966), Death Rides a Horse (1967), Once Upon a Time in the West (1968) en Duck, You Sucker! (1971). Guon spagettywesterns, yn 't bysûnder Once Upon a Time in the West en de trije dielen fan 'e Dollars Trilogy, wurde tsjintwurdich beskôge as hearrend ta de bêste westerns dy't ea makke binne.
• splatterfilms: eksploitaasjefilms yn 'e foarm fan horror wêrby't it bloed alle kanten út snjitteret, lykas Blood Feast (1963), Color Me Blood Red (1965), The Gruesome Twosome (1967), Night of the Living Dead (1968) en The Wizard of Gore (1970).

Boarnen, noaten en referinsjes