Argyf

In argyf, fan it Grykske ἀρχεῖον, archeion ("riedshûs"), fia it Latynsk archium of archivum en Frânske archives (meartal), is in samling histoaryske dokuminten, of it fysike plak dêr't sa'n samling opslein is. Argiven kinne it bêst beskôge wurde as opslachplakken foar wichtige ynformaasje, dy't fêstlein is yn teksten, mar ek yn lânkaarten, fotomateriaal, films en fideo's. Immen dy't in argyf beheart, is in argivaris. In dokumint út in argyf wurdt oantsjut as in argyfstik. Sokke argyfstikken binne primêre boarnen dy't har opheape hawwe yn 'e rin fan it libben fan in persoan of it bestean fan in organisaasje (bgl. in steat). Se wurde bewarre om 'e funksje fan dy persoan of organisaasje sjen te litten, of om letter weromsykje te kinnen hoe't yn it ferline mei in beskate kwestje omgien is.

In argyf, mei de argyfstikken opburgen yn argyfdoazen.

Ut it perspektyf fan argivarissen en histoarisy besjoen, wurde argiven oer it algemien beskôge as ferslaggen, ôfskriften, aginda's, notulen, brieven, oarkunden, akten, deiboeken en oare offisjele dokuminten, dy't fansels en needsaaklikerwize fuortbrocht wurde as byprodukt fan it gewoane juridyske, kommersjele, bestjoersmjittige en maatskiplike ferkear. Yn dy sin wurde argyfstikken dúdlik ûnderskaat fan dokuminten dy't bewust en mei opsetsin skreaun of op in oare wize skepen binne mei as doel om in beskaat boadskip oan it neislachte oer te bringen.

De doer fan 'e bewarring fan 'e dokuminten dy't yn argiven opnommen binne, ferskilt. Foar in protte argyfstikken dy't troch oerheidsynstânsjes generearre wurde, lykas kopyen fan oanfragen fan rydbewizen en paspoarten, of de stikken dy't opnommen wurde yn in miljeudossier, stiet in beskate bewarringsdoer. Faak giet it dêrby om fyftjin of tweintich of fiifentweintich jier, wêrnei't sokke stikken ôffierd en ferneatige wurde. Dat is needsaaklik om't argiven oars meitiid folslein ferstoppe reitsje soene mei argyfstikken dêr't nimmen ea noch nei omseach. Wichtige dokuminten, oan 'e oare kant, wurde útkeazen foar langere of permaninte bewarring op grûn fan har kulturele, histoaryske of bewiismjittige wearde.

It komt faak foar dat in argyf mei in bibleteek itselde gebou dielt. Argyfstikken binne lykwols ornaris ûnpublisearre en suver altyd unyk, oars as boeken en tydskriften, dêr't withoefolle identike eksimplaren fan besteane. Dat betsjut dat argiven har op it mêd fan funksje en organisearring sterk ûnderskiede fan bibleteken, ek al wurde beide soarten ynstellings brûkt foar de opslach fan dokuminten. Argiven fan 'e oerheid binne yn 'e measte gefallen frij tagonklik foar it publyk. Sûnt likernôch 2000 wurde argiven gauris digitalisearre, sadat de argyfstikken (ek) fia it ynternet tagonklik wurde.

Boarnen, noaten en referinsjes