Rynlânske waaier

De Rynlânske waaier is de namme foar it taalkundige oergongsgebiet fan guon isoglossen yn de Frankyske taalfarianten, dy't fan it Nederfrankysk oer it Middelfrankysk (Ripuarysk en Mûzelfrankysk) nei it Rynfrankysk rinne. Hy rint fan noard nei súd fan de Alde Isel, Uerdingen, Düsseldorf-Benrath, Keulen, Bonn, Bad Honnef, Linz, Bad Hönningen, Koblenz en Sankt Goar nei Spiers. De isoglossen binne neamd nei dy plakken dy't allegear oan de Ryn lizze en op de kaart lykje dy winliken op in waaier. Yn dat gebiet lizze ûnder oaren ek de kriten fan de Nederryn, de Keulske Bocht, Eifel, Hunsrück en it Westerwald.^[1][2]

Yn de krite kaam de Heechdútske lûdferskowing mar foar in part. De taalfarianten yn de Rynlânske waaier wurde ta it Middeldútsk. De noardliker de mear de taalfarianten op it Nederfrankysk en Nedersaksysk lykje.

De Rynlânske waaier
Nederfrankysk:
1: Noardnederfrankysk
2: Súdnederfrankysk
Westmiddeldútsk:
3: Ripuarysk
4: noardlik Mûzelfrankysk
5: súdlik Mûzelfrankysk
6: Rynfrankysk

isoglosse	noardlik	súdlik
Noardnederfrankysk (Nederlânsk, Kleverlânsk, Eastbergysk), Nedersaksysk (Westfaalsk)
Uerdinger liny Nederfrankysk/Middeldútske taalgrins[3] (dizenich)	ik	ich
Súdnederfrankysk (Limburchsk)
Benrather liny	maken	machen (meitsje)
Ripuarysk (Keulsk, Bonnsk, Akensk, Kerkraadsk)
Bad Honnefer liny (falt rûchwei gear mei de grins tusken Noardryn-Westfalen/Rynlân-Palts)[4]	Dorp	Dorf
noardlik Mûzelfrankysk (Lúksemboarchsk
Linzer liny	tëschen, tëscht	zwëschen, zwëscht (tusken)
Bad Hönninger liny Vinxtbach-liny	op	of
súdlik Mûzelfrankysk
Bopparder liny	Korf	Korb
Sankt Goarer liny dat-das-liny [5]	dat	das
Rynfrankysk (Paltsysk, Rynhessysk, Hessysk)
Spierske liny[6] Middel-/Opperdútske taalgrins	Appel, Pund	Apfel, Pfund
Karlsruher liny Middel-/Opperdútske taalgrins (ferâldere)	euch, mähe	enk, mähet
Opperdútsk

Sjoch ek

• Rynlân

Literatuer

• Georg Wenker (1877) Das rheinische Platt (Werprintinge yn: Sammlung deutsche Dialektgeographie Heft 8, Marburg, 1915.)

Boarnen, noaten en referinsjes