Jaapan

Jaapan (jap. 日本, Nihon/Nippon; uunhiar^?/i) as en lun uun a waastelk Pasiifik föör't uastküst faan Aasien.

"Jaapan" uun ööder spriakwiisen

Sölring  Öömrang  Fering  Halunder  Halifreesk  Mooring  Wiringhiirder  Karhiirder  Gooshiirder

Tekst üüb Öömrang

Jaapan
日本国 Nihon-koku/Nippon-koku
Flagge Japans Nationales und Kaiserliches Siegel Japans Flag Woopen
Amtelk spriak	Japoonsk
Hoodstääd	Tokio
Stoot (skak)	Parlamentaarisk monarchii
Stoot baas	Keiser Naruhito (de facto)
Regiarang baas	Premjeeminister Fumio Kishida
Grate	377.835 km²
Iinwenern	2010:[1] 128.056.026 31. Maarts 2012:[2] 126.659.683
Iinwenern per km²	337,08 Iinw./km²
BIP Total (nominaal) Total (KKP) BIP/Einw. (nominaal) BIP/Einw. (KKP)	2011:[3] $ 5.869 Mrd. (3.) $ 4.440 Mrd. (4.) $ 45.920 (18.) $ 34.740 (25.)
HDI	▲ 0,901 (12.)[4]
Münt	Yen
Grünjlaanj	11. Febrewoore 660 f.Kr. 3. Mei 1947 (Japoonsk ferfaadang) 28. April 1952 (Fol suwereniteet)
Natsionaalhümne	Kimi Ga Yo noicon
Tidjsoon	UTC+9 (JST)
Autokääntiaken	J
TLD	.jp
Tilefoonföörwool	+81

Jaapan (Japan) Tokio Tokio Ōsaka Ōsaka Sendai Sendai Akita Akita Sapporo Sapporo Nagoya Nagoya Hiroshima Hiroshima Fukuoka Fukuoka Fuji Fuji Hokkaidō Kyūshū Honshū Shikoku

Eilunen

Jaapan leit fööraal üüb sjauer grat eilunen, an do san diar noch hunerten faan letjer bewenet eilunen an düüsenen faan ünbeweneten. Det san berger, diar ütj a Pasiifik ütjraage. Sodenang as ääkerlun böös knaap.

Laag	Eilun	Grate uun km²[5]
	Honshū	227.974,55
	Hokkaidō	77.984,39
	Kyūshū	36.751,67
	Shikoku	18.300,95

Kliima

Faan nuurd bit süüd as Jaapan amanbi 2.000 km lung. Sodenang skeelt det kliima uk auer a miaten. Det lingt faan miatag kliima uun't nuurden mä kuul wontern bit tu subtroopen uun't süüden.

• Kliimadiagramen
• 
  Wakkanai (Hokkaidō)
• 
  Tokio (Honshū)
• 
  Kagoshima (Kyūshū)

Natüür

Jaapan leit diar, huar sjauer kontinentaalplaaden tuupstupe: Det faan Euraasien uun't nuurdwaasten, Nuurdameerikoo uun't nuurden, a Pasiifik uun't uasten an a Philippiinen uun't süüden. Sodenang jaft at diar 240 wulkaaner, di bekäändst as was di halag berag Fuji(jama). An huar't wulkaaner jaft, skal am uk mä eerdbeewrin reegne. Mä det leetst swaar eerdbeewrin uun't juar 2011 räänd en huuch flud auer't lun an hää sjauer atoomstruumuunlaagen uun Fukushima uunstaken maaget. Sok fluden het tsunamis. Uun a harewst kem faan a Pasiifik taifuuner, det san swaar sturmer liküs hurricanes.

• 
  Taifuun Nabi, 2005
• 
  Det grat waag föör Kanagawa, moolet faan Katsushika Hokusai

Histoore

Jōmon-Tidj

Faan 10.000 f.Kr. bit 300 f.Kr. waanert minsken faan Madelaasien an a Süüdpasiifik iin.

Yayoi-Tidj

300 f.Kr. bit 300 efter Krast. Ääder ferbinjang mä't Sjineesk Keiserrik.

Kofun-Tidj

300 bit 710. Ferbinjang mä Korea. At Sjineesk skraft woort auernimen.

Horyu-ji, en tempel faan't juar 607 an daalang UNESCO weltarewdial

Nara-Tidj

710–794. Apkemen faan a Buddhismus uun Jaapan.

Heian-Tidj

794–1185: Huuchtidj faan kultuur an literatuur. At määcht faan a keiser ging turag. A Shōgunen füng määcht.

Kamakura-Tidj

1192–1333. Kublai Khan fersoocht, Jaapan tu auernemen, man det hää ei loket.

Muromachi-Tidj

1333–1573. A Daimyō füng määcht an at Shōgunentidj ging tu aanj.

Jaapan am 1570

Sengoku-Tidj

1477–1600. Hunertjuarag bürgerkriich. Hanel mä Portugiisen, Spooniern an Holunern faan 1543 bit 1639.

Edo-Tidj

1603–1867. A Shōgunen kaam weder ap. Jaapan skotet ham uf. Bluas a Sjineesen an Holunern mut noch kem. A Holunern füng en aanj eilun Dejima uun a bocht faan Nagasaki, am hanel tu bedriiwen. At Tokugawa-famile hed 250 juar loong at saien. Tokio wooks ap tu't gratst stääd faan a welt.

Meiji-Tidj

1868–1912. Mä Keiser Meiji (1868–1912) begand det modern tidj. At lun füng en ferfaadang an en parlament. Jaapan auerfool Korea.

Taishō-Tidj

1912–1926. At aplewin demokratii oner Keiser Taishō küd ham ei trochsaat an at militeer auernaam a määcht.

Japoonsk Keiserrik 1939

Shōwa-Tidj I

1926–1945. Jaapan auerfool Sjiina an hää diar di stoot Mandschukuo (Mandschurei) grünjlaanj. Uun Süüduastaasien wurd koloniin grünjlaanj. 1941 grääb Jaapan Pearl Harbor üüb Hawaii uun. A Ööder Weltkriich grääb üüb Uastaasien auer. A diplomaaten küd ei ferhanre, dat Ameeriko a 6. an 9. August 1945 tau atoombomben auer Hiroshima an Nagasaki ufsmääd. A 15. August 1945 jääw Jaapan ap.

Shōwa-Tidj II

1945–1989. Jaapan wurd weder apbaud, wiar bit 1952 oober noch besaat. A Amerikoonern maaget Jaapan tu en dial faan a waastelk intresen uun Uastaasien. Jaapan wurd tu en demokraatisk industriilun.

Heisei-Tidj

1989 bis 2019. Keiser wiar Akihito. Jaapan lus böös oner at beenkenspiktaakel, an skul skilen maage, kaam ham suutjis oober weder.

Reiwa-Tidj

Sant 2019. Naruhito wurd keiser. Reiwa (令和) ment „smok harmonii“.

Kwelen

1. Fulkstäälang 2010. (MS Excel; 975 kB) Japoonsk Statistikamt, ufrepen di 18. Marts 2011.
2. 平成24年住民基本台帳年齢別人口 (市区町村別). (MS Excel; 1,4 MB) Ministeerium för banluns uungeleegenhaiden, ufrepen di 11. Nofember 2012.
3. World Economic Outlook Database, April 2012 faan a IWF
4. Human Development Report Office: Japan – Country Profile: Human Development Indicators
5. 島面積. (PDF; 32 kB) Kokudo Chiriin, 1. Oktuuber 2011, ufrepen di 11. Nofember 2012.

Literatuur

• Rudyard Kipling: Reisebriefe aus Japan. München 1990.

Luke uk diar

 Commonskategorii: Jaapan – Saamlang faan bilen of filmer

 Wikimedia Atlas: Jaapan – Geograafisk an histoorisk koorden

• Keisern faan Jaapan

Regiuunen faan Jaapaan

Chūbu | Chūgoku | Hokkaidō | Kansai | Kantō | Kyūshū | Shikoku | Tōhoku

35.156111111111136.06