کما (موسیقی)
From Wikipedia, the free encyclopedia
در تئوری موسیقی یک کُما[پ 1] یا کاما[پ 2] (به انگلیسی: comma) فاصلهای کوچک در زیرایی یک نت است که حاصل تفاوت ناشی از کوک کردن آن نت از دو راه متفاوت است.[en 1] دو نوع کما در تئوری موسیقی بهطور متداول مورد بحث قرار میگیرد: کمای متداول (به انگلیسی: common comma) یا کمای همصدا، و دیگری کمای بیشینه (به انگلیسی: comma maxima) که به آن کمای فیثاغورثی هم میگویند.[en 1] وقتی واژهٔ «کما» بدون هیچ پسوندی استفاده شود، غالباً منظور همان «کمای همصدا» است.[en 2]
دو نت مترادف در یک دستگاه کوک میتوانند صداهایی با تفاوت اندک نسبت به هم داشته باشند؛ این تفاوت صدا بهطور کلی یک «کما» نامیده میشود. برای نمونه، در کوک پنج حدی نت لا بملی که به اندازهٔ یک فاصلهٔ سوم بزرگ پایینتر از نت دوی پنجم (C5) کوک بشود، و نت سل دیز که به اندازهٔ دو فاصلهٔ سوم بزرگ بالاتر از دوی چهارم (C4) کوک شده، صدایی متفاوت خواهند داشت (یکی اندکی زیرتر و دیگری اندکی بمتر). تفاوت نتهای یادشده در کوک پنج حدی، تقریباً ۴۰٪ یک نیمپرده است و برای شنونده به آسانی قابل تشخیص خواهد بود.
بهطور متداول، کماها به صورت فواصلی بین دو نیمپرده تعریف میشوند. هر کدام از روشهای کوکی که مبتنی بر اعتدال میانگین هستند یک گام کروماتیک تولید میکنند که در آن دو نوع نیمپرده وجود دارد (نیمپردهٔ دیاتونیک و نیمپردهٔ کروماتیک)، و اختلاف این دو یک کما است که با نام دیز کوچک شناخته میشود. بهطور مشابه، روشهای کوککردنی که بر کوک فیثاغورثی مبتنی هستند هم دو نوع نیمپرده (دیاتونیک و کروماتیک) تولید میکنند و اختلاف این دو همان کمای فیثاغورثی است.
در نظام کوک خالص، بیشتر از دو نوع نیمپرده میتواند ساخته شود. در نتیجه یک روش کوککردن میتواند با کماهای متعددی شناخته شود. برای نمونه در یکی از روشهای جدیدتر کوک پنج حدی، چهار نوع نیمپرده و چهار کمای مختلف تولید میشود.
در اعتدال مساوی، فاصلهها بر اساس کسرهای سادهٔ ریاضی تعریف نمیشوند و دو نت مترادف دقیقاً یک صدا خواهند داشت. در نتیجه در این روش کوک کردن، عملاً کما وجود ندارد.