کشتهشدگان انقلاب ۱۳۵۷
From Wikipedia, the free encyclopedia
کشتهشدگان انقلاب ۱۳۵۷ افرادی هستند که در جریان انقلاب ۱۳۵۷ در ایران یا اتفاقات پس از آن، جان خود را از دست دادهاند. نقض حقوق بشر توسط حکومت شاه و برخی از رخدادها مانند تلفات آتشسوزی سینما رکس آبادان و کشتار مردم در تظاهرات ۱۷ شهریور توسط ارتش به گردن نیروهای شاه افتاد و در سقوط پهلوی نقش داشت.[persian-alpha 1] ناظران در مورد تعداد جان باختگان اختلاف نظر دارند. بنا به آمار رسمی ارائهشده توسط رهبر حکومت اسلامی روحالله خمینی، حدود ۶۰٬۰۰۰ نفر از انقلابیون توسط نیروهای محمدرضاشاه پهلوی کشته شدهاند. مورخ نظامی اسپنسر تاکر با اشاره به این رقم اشاره میکند که «رژیم خمینی تعداد کشتههای انقلاب را برای اهداف پروپاگاندا به شدت اغراق کرده است».[2] تاکر توضیح میدهد که اجماع مورخان در مورد تلفات تخمینی در طول انقلاب ایران (از ژانویهٔ ۱۹۷۸ تا فوریهٔ ۱۹۷۹) بین ۵۳۲ تا ۲٫۷۸۱ نفر است.[2] چارلز کورزمن، جامعهشناس، با تکیه بر سوابق دقیقتر بعدی جمهوری اسلامی، معتقد است که این تعداد نزدیک به ۲٫۰۰۰ تا ۳٫۰۰۰ نفر بوده است. عمادالدین باقی میگوید تعداد کشتهشدگان ۳٫۱۶۴ نفر از ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۷ بوده است.[3]
در مورد طبقه اجتماعی کشتهشدگان نیز دیدگاههای متفاوتی وجود دارد. به صورت عمومی حاشیهنشینان و تهیدستان را از طبقههای فعال در انقلاب و کشتهشدگان ذکر میکنند. آصف بیات جامعهشناس در حوزه کارگران و انقلاب در ایران، در مقابل با مطالعه گزارشهای روزنامههای عمده کشور، ترکیب شرکتکنندگان در تظاهرات روزانه، اعتصابها و ناآرامیها مشخص میکند و نشان میدهد که بهسختی اثری از حاشیهنشینان در این اعتراضها دیده میشود. بیات با رجوع به آمارها و پژوهشهای مربوط به کشتهشدگان درگیریهای خیابانی سالهای ۵۶ و ۵۷ ذکر میکند که فقط یک درصد این کشتهشدگان از میان آلونکنشینان هستند و بالاترین آمار کشته متعلق به دانشجویان، صنعتگران و مغازهداران است. او بر این نظر است که تهیدستان و حاشیهنشینان از فرایند مبارزات انقلابی دور بودهاند.[4][5]
شمار معترضان و زندانیان سیاسی که پس از سقوط شاه توسط جمهوری اسلامی به دلیل تحکیم قدرت کشته شدند از سوی گروههای حقوق بشر چند هزار نفر تخمین زده میشود.[6][7][8][9][10][11] بر اساس برآورد تاکر، در فاصله سالهای ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۵، بین ۲۵٫۰۰۰ تا ۴۰٫۰۰۰ ایرانی دستگیر، ۱۵٫۰۰۰ ایرانی محاکمه و ۸٫۰۰۰ تا ۹٫۵۰۰ ایرانی اعدام شدند.[2]