کاهش ازون
زمانی که ازن کاهش یابد پرتو های خورشید به طور مستقیم به آن قسمتی که متوجه کاهش ازن شده است میشود مثلا باعث آب شدن یخچال های قطب جنوب میشود / From Wikipedia, the free encyclopedia
کاهش اُزون[1] یا تخلیه اوزون به توصیف دو پدیده گفته میشود که طی آنها از دهه ۱۹۷۰ میلادی، حجم مولکول ازون در لایه استراتوسفر (لایه ازون) زمین در حدود ۴٪ در هر دهه کاهش یافتهاست. مهمتر از آن، کاهش استراتوسفر اوزون در طول سرزمینهای قطبی بود.
جزئیات این دو پدیده دارای تفاوتهای کمی هستند. اما کاتالیزور هر دو پدیده تخریب ازون توسط اتمهای هالوژنی است. منبع اصلی این اتمهای هالوژنی دستساختههای بشری هستند.[2]
علت اصلی تخریب ازون و سوراخ ازون مواد شیمیایی تولید شده به ویژه مبردهای هالوکربن تولید شده، حلالها، پیشرانهها و عوامل دم کننده کف (کلروفلوئوروکربنها (CFCها)، HCFCها، هالونها) است که به عنوان مواد تخریب کننده ازن (ODS) نامیده میشوند. این ترکیبات پس از انتشار از سطح، با اختلاط متلاطم به استراتوسفر منتقل میشوند و بسیار سریعتر از آنکه مولکولها تهنشین شوند، مخلوط میشوند.[3] هنگامی که در استراتوسفر قرار گرفتند، آنها از طریق تجزیه نوری اتمهای هالوژن آزاد میکنند که تجزیه ازون (O3) به اکسیژن (O2) را کاتالیز میکند. هر دو نوع کاهش ازون با افزایش انتشار هالوکربنها افزایش مییابد.[4]
کاهش زنجان نگرانی جهانی را نسبت به افزایش خطرات سرطان و سایر اثرات منفی ایجاد کردهاست. لایه اوزون از عبور بیشتر طول موجهای اشعه ماورا بنفش (UV) از جو زمین جلوگیری میکند. این طول موجها باعث سرطان پوست، آفتاب سوختگی، نابینایی دائمی و آب مروارید میشود که پیشبینی میشود به دلیل نازک شدن اوزون به میزان چشمگیری افزایش یابد و به گیاهان و حیوانات آسیب برساند. این نگرانیها منجر به تصویب پیمان مونترال در سال ۱۹۸۷ شد که تولید CFC، هالون و سایر مواد شیمیایی تخریب کننده اوزون را ممنوع میکند.
این ممنوعیت در سال ۱۹۸۹ اعمال شد. سطح اوزون در اواسط دهه ۱۹۹۰ تثبیت شد و در دهه ۲۰۰۰ شروع به بازیابی کرد، زیرا تغییر جریان جتی در نیمکره جنوبی به سمت قطب جنوب متوقف شده و حتی ممکن است تغییر کند.[5] پیشبینی میشود بازیابی در قرن آینده ادامه داشته باشد و پیشبینی میشود سوراخ ازن تا حدود سال ۲۰۷۵ به سطح قبل از ۱۹۸۰ برسد.[6] در سال ۲۰۱۹، ناسا گزارش داد که سوراخ ازن کوچکترین سوراخ از زمان کشف آن در سال ۱۹۸۲ است.[7][8][9]
پروتکل مونترال موفقترین توافقنامه بینالمللی زیستمحیطی تاکنون در نظر گرفته شدهاست.[10][11]