چهارمضراب
From Wikipedia, the free encyclopedia
چهارمضراب یک فرم از موسیقی سازی (بدون آواز) و متریک است که در موسیقی سنتی ایرانی رواج دارد. چهارمضراب معمولاً جزو تندترین بخشهای موسیقی سنتی ایران دانسته میشود و عموماً میزانبندی 6
8 یا 6
16 دارد.
اجرای چهارمضراب در ابتدا روی سازهای تار و سهتار مرسوم بود و احتمال دارد که نام آن به نواختن هر چهار سیم این سازها توسط نوازنده اشاره کند یا به این اشاره کند که در اجرای این گونه موسیقی، زخمههایی که با مضراب به سیمها زده میشد، الگویی چهارتایی داشتهاند. با این حال، چند وجه تسمیه احتمالی دیگر نیز برای چهارمضراب مطرح شدهاست. در دورههای معاصرتر، چهارمضراب برای سازهای دیگر از جمله ویولن و کمانچه نیز نوشته و اجرا شدهاست و اجرای آن با همراهی یک ساز ضربی نظیر تنبک یا با کمک دو ساز مختلف نیز متداول گشتهاست. در توصیف نحوهٔ اجرای چهارمضراب از اصطلاحهای «پایه» و «واخوان» استفاده میشود که پایه به الگوی سادهای که در زمینهٔ چهارمضراب مرتب تکرار میشود، اشاره میکند و واخوان به نتهای تک تکی که بین الگوی پایه اجرا میشوند و ملودی چهارمضراب را شکل میدهند.
موسیقیشناسان در مورد کاربرد چهارمضراب اتفاق نظر ندارند؛ برخی آن را وسیلهٔ تمرین نوازنده میدانسته و از این جهت آن را با اتود در موسیقی کلاسیک غربی مقایسه کردهاند، دیگران آن را حاصل خلاقیت آهنگسازان برای کاهش یکنواختی اجرای موسیقی ردیفی دانستهاند و از دید عدهای هدف از اجرای چهارمضراب نمایش دادن مهارت نوازندهٔ ساز و استراحت دادن به خواننده بودهاست.
در بین فرمهای موسیقی سنتی ایرانی، چهارمضراب قدمت کمتری دارد. شکلگیری چهارمضرابهای جدید را به درویشخان نسبت دادهاند و از حبیب سماعی، ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی، جواد معروفی، علی تجویدی و فرامرز پایور به عنوان سازندگان چهارمضرابهای معروف نام برده میشود. از پایور آلبومی به نام چهارمضراب نیز برجای ماندهاست.