چاردا

چاردا (به مجاری: csárda) نام سنتی میکده‌ها، مهمانسراها و کاروانسراهایی در مجارستان است، که در حاشیهٔ شهر، کنار جاده و در مناطق سبزدشت، عمدتاً در دشت بزرگ و در امتداد جاده‌ای منتهی به بازارهای اصلی واقع شده‌اند. نام چاردا امروزه نیز به عنوان بخشی از نام مراکز پذیرایی و رستوران‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عکس مربوط به ۱۸۹۰ - عکس از لیپوت شتریلیسکی^{[persian-alpha 1]}

خاستگاه

ریشهٔ چاردا، به واژهٔ فارسی چارتاق بازمی‌گردد. واژهٔ چاردا در زبان‌های بالکانی از ترکیِ çardak گسترش پیدا کرده و در زبان مجاری هم از طریق صربی‌کروواتی و هم مستقیماً از ترکی عثمانی وارد شده‌است. همچنین پسوند «ش»، چاردا را وابسته به نوعی رقص به نام چارداش می‌کند که از سال ۱۸۳۵ در گزارش‌ها ذکر شده و وارد چندین فرهنگ اروپایی دیگر شده‌است.^[1][2]

تاریخچه

اولین استفاده از واژهٔ چاردا مربوط به ۱۷۵۵ است. چارداها در ابتدا در مکانهایی قرار داشتند که پاسبانان و نیروی نظمیه به سختی می‌توانستند آنها را کنترل کنند. این مکان‌ها معمولاً دارای جایی برای درشکه، ارابه و استراحت اسب بودند. داستان‌های عاشقانه بسیاری که بیشتر در مورد قانون‌شکنان و بتیارها نقل شده، به چاردا مرتبط است.^[3]

جایگاه کنونی

در سراسر مجارستان چارداهای قدیمی پذیرای مهمانان بوده و عمدتاً کاربرد رستوران و موزه دارند. نامی که برای چاردا انتخاب شده از شهر یا اتفاقی معروف منتسب به آن می‌آید.^[3]

چارداری هورتوبادی

این چاردار که در امتداد جادهٔ نمک در کنار رودخانه هورتوبادی در کنار دفتر جمع‌آوری مالیات و اداره پست در سال ۱۶۹۹ ساخته شده، چندین بار نوسازی و توسعه یافته ولی شکل کنونی آن از قرن نوزدهم باقی است.^[4][5]

چاردای کوندوروش

این چاردا در ۱۷۴۰ در تقاطع هشت جاده ساخته شد. بتیار مشهور شاندور روژا در دودکش این چاردا پنهان شده و از طریق تونل از ژاندارم‌ها فرار کرده‌است. مسیر فرار او در موزهٔ این چاردا که اکنون به عنوان رستوران کاربرد دارد قابل مشاهده است.^[6]

چاردای گَردن‌بُر

چاردای کون‌سنت‌میکلوش مجموعه‌ای از مسافرخانه‎، ساختمان‌های فرعی، یک چاه و کوره‌ای در حیاط آن است. نام آن از جنایتی گرفته شده که در سال ۱۸۰۱ اتفاق افتاد؛ یک روز صبح زنی را به‌خاطر حسادت عشقی مرده، با گردنی قطع شده پیدا کردند. در ۱۷۹۲ نیز دزدی که آسایش را از همهٔ منطقه ربوده بود با ژاندارم درگیر شد و با گلوله در این چاردا از پای درآمد. از ۱۸۷۰ با پایان یافتن دورهٔ بی‌قانونی و دنیای بتیارها و احداث راه‌آهن کم‌کم از تعداد مسافران و مهمانان این چاردا کاسته شد. از سال ۱۹۷۸ موزه‌ای در آنجا دایر است.^[7]

نگارخانه

• 
  هورتوبادی
• 
  کوندروش
• 
  کون‌سنت‌میکلوش - چاردای گردن‌بُر

یادداشت

1. مجاری: Strelisky Lipót

منابع

1. Max Vasmer (15 December 2019). "Vasmer's dictionary> чердак". starling.rinet.ru (به روسی). Archived from the original on 14 March 2016. Retrieved 19 December 2019.
2. Ildikó Tamás. Gábor Zaicz (ed.). ETIMOLÓGIAI SZÓTÁR Magyar szavak és toldalékok eredete [ریشه و وندهای واژگان مجاری] (به مجاری).
3. "csárda". mek.oszk.hu (به مجاری).
4. "National Park Hortobágy - The Puszta". national-park.hungaryguide.info (به انگلیسی). Archived from the original on 28 February 2021.
5. "On the Route of the Csárda Inns of the Hortobagy" (PDF). hnp.hu (به انگلیسی). Archived from the original (PDF) on 17 July 2019.
6. "Kondorosi Csárda (Inn)". gyomaendrod.com (به انگلیسی). Archived from the original on 27 February 2021.
7. "Nyakvágó Csárda". tanyamuzeum.hu (به مجاری). Archived from the original on 6 April 2016.

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Csárda». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای مجاری، بازبینی‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.