هاماوران
نام پارسی شده ی کشوری کهن در یمن امروزی / From Wikipedia, the free encyclopedia
یکی از بحث انگیزترین مکانهایی که در شاهنامه فردوسی از آن نام برده شده، شهر هاماوران است. دیدگاههای گوناگونی همانگونه که در این صفحه آمده از سوی افرادی ناشناخته و یا نامور همچون نولدکه مطرح شده است. نولدکه در کتاب حماسه ملی ایرانیان می گوید: واژه هماور با پسوند جمع پارسی به هماوران و سپس هم آوا و هم وزن با آن، یک الف به آغاز آن افزوده شده تا سرانجام به چهره هاماوران درآمده، و آن سرزمین حمیر، حمر (حبشی) است. اما دیدگاه نولدکه با رویکرد به متن شاهنامه نمی تواند درست باشد. درواقع مرجع مطالعه ما شاهنامه فردوسی است و باید بر پایه آن قضاوت کرد و خود را از تصورات شخصی دور نگه داشت. برای نمونه در همین صفحه دیده میشود که فردی هاماوران را اکباتان شناسا کرده بدون توجه به اینکه کیکاوس از سواحل مکران با کشتی به آن سو رفته است. داستان از آنجا آغاز میگردد که شاه هاماوران در شام به همراه سپاهی از مصر و بربرستان، خود را در شهرياری با كیكاوس انباز میخواند. در آن هنگام، کیکاوس در سرزمين نیمروز (جنوب شرقی ایران امروزی) بود. او در کناره دریا کشتیهای زیادی میسازد و از راه دریا به هاماوران لشکر میکشد و این شهر را در پی نبردی سهمگین میگشاید. شاه هاماوران که خود را بازنده این جنگ دیده بود، کیکاوس را به جشنی در شهر شاهه يا ساهه که تنها برای جشن و سور بنیاد شده بود، دعوت میکند. کیکاوس با غرور و خودبینی به این مهمانی میرود و غافلگیرانه، به دست سپاه شاه هاماوران دستگیر میشود. چیزی نمیگذرد که رستم از اين كار آگاه گردید و به یاری كیکاوس میشتابد. او در پی شکستی سنگین به سپاه دشمن، كیكاوس را آزاد میکند.
هاماوران | |
---|---|
کشور | |
نام سرزمین | هاماوران |
نوع سرزمین | کشور |
فرمانروا | سالار هاماوران |
پایتخت | گنگ هاماوران |
شهرها | شام. اورشلیم |
نامهای قدیمی | هماورد |
آیین | بتپرست |
مقدسات | بت های سنگی و چوبی |
نژاد | تازیان |
دیرینگی | هزارهیکم |
یکی با گهر بود و با گنج و کام
درفشی برافراخت از مصر و شام (فردوسی، 1374، ص 326، ب 30)
چو آمد بشاه جهان آگهی
که انباز دارد بشاهنشهی
بزد کوس و برداشت از نیمروز
شده شاد دل شاه گیتی فروز (همان، 1374، ص326، ب 33 -32)
سپه را ز هامون بدریا کشید
بدآن سو کجا دشمن آمد پدید
بی اندازه کشتی و زورق بساخت
بر آشفت و بر آب لشکر بتاخت
همانا که فرسنگ بودی هزار
اگر راه را پای کردی شمار
همی راند تا در میان سه شهر
ز گیتی برین گونه جوینده بهر
بدست چپش مصر و بربر براست
ز ره بر میانه برآنسو که خواست
به پیش اندرون شهر هاماوران
بهر کشوری در سپاهی گران (همان، 1374، ص327، ب40 -35)
در پايان میتوان گفت كه نزدیکی نامهای هاماوران با حورون (هبرون) از یک سو و از سویی دیگر، مانندگی نامهای شاوه و شاهه که هردو برای برگزاری جشنها به کار گرفته میشدند، و همچنین با رویکرد به نزدیکی جایهای حورون و شاوه و سرانجام بنیاد بر راستای لشکرکشی کیکاوس از نیمروز به هاماوران، به گونه ای که مصر در دست چپ وی جای میگرفته، میتوان هاماوران را با شهر حورون و شاهه (ساهه) را با شاوه در بیت المقدس یکسان انگاشت.
برای مطالعه بیشتر نگاه کنید به مقاله: بررسی جای هاماوران (هماور) در شاهنامه فردوسی
هاماوران شکل فارسیشده نام کشور قدیمی حمیر واقع در یمن امروزی است.[1]
اینکه هاماوران شکل کهن نام تمدنی در یمن به نام حمیر است از اساس اشتباه است و نتیجه تحریف ها و کج بینی ها بوده است.
چنانچه میدانیم تختگاه سلسله کیانیان پس از کیخسرو ، در بلخ باستان بوده است . تختگاه در زمان کیقباد و کیخسرو ، در اصطخر پارس بوده است. نام هاماوران نخستین بار در جنگ دومین شاه از سلسله کیانیان به میان آمده اما حقیقت این است که این سرزمین در جایی در نزدیکی بلخ یا باختریش باستان (در کتیبه های هخامنشی) بوده است سرزمینی که در کتیبه های پارسی باستان به آن سرزمین سکاهای هئوم ورگا گفته میشده در اصل هئوم ورگا شکل پارسی باستان واژه نو هاماوران در شاهنامه بوده است نه تمدنی در جنوب یمن.
نام هاماوران در شاهنامه از زمان کیکاووس مطرح شده و این بدان معنا نیست که پیش از آن دوران وجود نداشته بلکه تا زمان کیکاووس ایرانیان آنجا را فتح نکرده بودند بدان سبب طبعاً شناختی هم از آن اقلیم نداشتند. جنگ هاماوران بقول حکیم طوس فردوسی آغاز نشیب کیکاووس از فراز قدرت است.