نورثروپ اف-۵ (به انگلیسی: Northrop F-5F Tiger II) یک هواپیمای جنگنده سبک زِبَرصوت نسل سوم آمریکایی تولید شرکت نورثروپ است. اولین مدل این هواپیما با نام اف-۵ ای فریدم فایتر در سال ۱۹۵۹ اولین پرواز خود را انجام داد و از سال ۱۹۶۲ وارد نیروهای مسلح ایالات متحده شد. مدل‌های بی، سی، دی و ئی این هواپیما هم در سال‌های بعد ساخته شدند که مدل‌های دی و ئی به جای «فریدم فایتر» (جنگجوی آزادی) از نام «تایگر» (ببر) استفاده می‌کردند. اولین پرواز «اف-۵ ئی تایگر» در سال ۱۹۷۲ انجام شد و در همین سال صادرات این هواپیما به متحدان آمریکا آغاز شد. یک مدل مخصوص شناسایی از این هواپیما با نام «آراف-۵ تایگرآی» هم توسط نورتروپ تولید شد. محمد رضا شاه پهلوی از سال ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۵ تعداد زیادی از مدل‌های مختلف جنگنده اف-۵ را خریداری کرد.
| F-5A/B Freedom Fighter F-5E/F Tiger II | |
|---|---|
 | |
| اف-۵ نیروی هوایی ایران | |
| کاربری | جنگنده سبک |
| کشور سازنده | ایالات متحده |
| تولیدکننده | نورثروپ |
| نخستین پرواز | F-5A: ۳۰ ژوئیه ۱۹۵۹ F-5E: ۱۱ اوت ۱۹۵۹ |
| معرفی‌شده در | ۱۹۶۲ |
| وضعیت | در حال خدمت |
| کاربر اصلی |  نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا(بازنشسته) نیروی هوایی جمهوری چین نیروی هوایی کره جنوبی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران |
| ساخته‌شده | ۱۹۵۹–۱۹۸۷ |
| تعداد ساخته‌شده | A/B/C: 874[1] E/F: 1,399[2] |
| هزینه هر فروند | F-5E: ۲٫۱ میلیون دلار آمریکا[3] |
| توسعه‌یافته از | نورثروپ تی-۳۸ تالون |
| گونه‌ها | Canadair CF-5 Shaped Sonic Boom Demonstration |
| توسعه‌یافته به | نورثروپ اف-۲۰ تایگرشارک نورثروپ وای‌اف-۱۷ کوثر (جنگنده) |
شرکت نورثروپ در مجموع ۸۴۷ فروند از نسل اول جنگنده‌های اف ۵ (ای، بی و سی) و ۱۳۹۹ فروند از نسل دوم (دی و ئی) را تولید کرد. تعدادی از این هواپیماها هنوز در ارتش‌های مختلف دنیا در حال فعالیت هستند و حتی ارتش آمریکا هم به عنوان یک هواپیمایی آموزشی و تمرینی از آن‌ها استفاده می‌کند. اف-۵ همچنین پایه‌ای برای طراحی تعداد دیگری از جنگنده‌های شرکت نورتروپ شد. جنگنده اف-۱۷ که سپس به جنگنده اف-۱۸ هورنت ارتقا پیدا کرد بر اساس اف-۵ ساخته شد. یک مدل پیشرفته از اف-۵ هم با عنوان اف-۲۰ تایگرشارک به عنوان رقیبی ارزان‌قیمت برای جنگنده‌هایی همچون اف-۱۶ ساخته شد اما هیچ خریداری پیدا نکرد. ایران در زمان جنگ ۱۵ فروند اف-۵ را از اتیوپی خرید.
تاریخچه
در سال ۱۹۵۴ میلادی، شرکت نورثروپ تحقیقاتی را برای طراحی و ساخت جنگنده‌ای سبک‌وزن، کاملاً ارزان قیمت و با نگهداری آسان که بتواند حتی از فرودگاه‌های بسیار کوتاه نیز تیک آف نماید، آغاز کرد. پس از مدتی، برای نخستین‌بار هواپیمای شکاری جنگندهٔ فوق سبک اف-۵ با لقب جنگندهٔ آزادی زاده شد. این جنگنده، با وزنی خالی حدود ۴ تن، می‌توان گفت که سبک‌ترین هواپیمای جنگندهٔ امروزی امروزی به‌شمار می‌رود. مدل A این هواپیما توانایی‌های هوا به هوای بسیار کمی داشت و بیشتر قدرت خود را در بمباران و حمله به اهداف و مواضع زمینی نشان می‌داد. پس از این مدل، مدل B این جنگنده عرضه شد که قدرت نبرد هوا به هوای آن نیز افزایش یافته و بهبودهایی نیز پیدا کرده بود. این مدل، گونهٔ دو سرنشینه این هواپیما بود که به منظور انجام مأموریت‌ها با دقت بیشتر توسط دو خلبان و همچنین امکان انجام تمرینات مدرسه‌های زمینی هوایی عرضه شد. این هواپیما، بیشتر برای منظورهای تمرینی معلم خلبان و دانشجو به وجود آمده بود که سال‌ها نیز در این نقش باقی‌مانده و خدمت نمود. همچنین، هدف دیگر طراحی این هواپیما، طراحی شکاری جنگنده‌ای با نقش برتری هوایی بود که در مقابل هواپیماهای تازه تولید شده میگ-۲۱ که مشکلاتی را برای بعضی از کشورها ایجاد می‌نمودند، مقاومت نموده و آنان را به خوبی از صحنهٔ نبرد به در کند. این جنگنده به دلیل وزن فوق‌العاده سبکش، توانایی بسیاری در انجام مانورهای هوایی دارد و به دلیل طراحی ویژه‌اش، هزینهٔ به پرواز درآوردن این جنگنده تقریباً برابر با یک‌سوم هزینهٔ وارد عمل کردن یک جنگندهٔ اف/ای-۱۸ هورنت است. اف ۵ در ایران: مدل F-5E گونه‌ای بسیار بهبودیافته‌تر و قدرتمندتر است که بعدها طراحی و به کشورهای مختلفی از جمله ایران عرضه شد و این هواپیما، هم‌اکنون نیز در نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران مشغول به خدمت بوده و در طی سال‌های جنگ تحمیلی استفاده‌های گسترده‌ای از آن به عمل آمد. این جنگنده از دو موتور توربوجت جنرال الکتریک J-85 با قدرت ۴٬۰۸۰ پوند تراست استاتیک بهره می‌جوید که این میزان کشش، در نمونهٔ Tiger II افزایش یافته است. حداکثر سرعت این هواپیما حدود ۱٫۴ ماخ یا سرعت صوت بوده و دارای سرعت گشت‌زنی و کروزی معادل ۰٫۹۷ ماخ می‌باشد. همچنین، حداکثر برد این جنگنده حدود ۹۰۰ کیلومتر می‌باشد که این مقدار نیز با افزایش یا کاهش تسلیحات لود شده تغییر می‌یابد. طول این هواپیما حدود ۱۵ متر و فاصلهٔ دو سر بال آن نیز ۵٫۷ متر می‌باشد. این هواپیما در هنگام برخاست قادر است حداکثر وزنی معادل ۹٬۳۰۰ کیلوگرم را با خود به پرواز درآورده و حمل کند. همچنین این هواپیما می‌تواند تعداد ۲ موشک حرارتی کوتاه برد سایدوایندر AIM-9 را در در دو نوک بال حمل کند در حالی که پنج مقر تسلیحاتی دیگر نیز در زیر بال‌ها و بدنه وجود دارد که انواع بمب‌های خوشه‌ای، موشک‌های هوا به هوای اضافی، تانک‌های بنزین و راکت‌های هدایت نشده می‌تواند در این پایلون‌ها لود یا نصب شود. همچنین این جنگنده، دارای قلاب مخصوص عملیات از روی ناو هواپیمابر نیز هست که امکاناتی گسترده‌تر به آن می‌بخشد.
کاربران
بحرین: در بین سال‌های ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۷ ده فروند فعال بود.
بوتسوانا: نیروی هوایی بوتسوانا ده فروند CF-5A و سه فروند CF-5D بروز شده از کانادا خریداری کرد. در سال ۲۰۰۰ دو فروند CF-5D دیگر نیز خریداری کرد.
برزیل: نیروی هوایی برزیل ۵۱ فروند F-5EM و شش فروند F-5FM به کار گرفته که قرار است به تدریج از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۳۰ از خدمت خارج شوند.
هندوراس: نیروی هوایی هندوراس در سال ۱۹۸۷ شروع به دریافت ۱۰ فروند F-5E و دو فروند F-5F از ایالات متحده برای جایگزینی سوپر داسو میستر شد
اندونزی: در اوایل ۱۹۹۰ به روزرسانی شد. همهٔ F-5E/Fها در سال ۲۰۰۵ بازنشسته ولی نیروی هوایی اندونزی در آینده در صورت نیاز استفاد می‌کند
نمایی از مسلسل۲۰ میلیمتری ام-۳۹ بر روی جنگنده اف-۵ تایگر در نمایشگاه نوروز ۱۴۰۲ پایگاه چهارم شکاری دزفول 
ایران: ۱۴۰ فروند به نیروی هوایی شاهنشاهی ایران توسط ایالات متحده فروخته شد که پس از جنگ ایران و عراق تعداد زیادی از آن‌ها در طول جنگ از بین رفت. امروزه ۶۰ تا ۷۵ فروند F-5E وF-5F عملیاتی هستند. البته تعداد نامعلومی جنگنده آذرخش و صاعقه ایران، با تغییر در بدنهٔ همین جنگنده‌ها ساخته شدند
اردن
کنیا: در سال ۲۰۰۸، ۳۰ فروند هواپیما از اردن خریداری کرد.
کره جنوبی: نیروی هوایی کرهٔ جنوبی در کل ۳۴۰ فروند از مدل‌های مختلف را در خدمت داشت. در جنگ ویتنام نیروی هوایی کره با این هواپیما با کمک فانتوم‌های آمریکایی علیه نیروهای کمونیست مبارزه می‌کرد.
لیبی: در سال ۱۹۶۹ ده فروند به ترکیه فروخت.
مکزیک: در سال ۱۹۸۲، ۱۲ فروند خریداری کرد که در حال حاضر ۱۰ فروند عملیاتی است.
مراکش: ۱۲ فروند به اویونیک تایگر ll بروزرسانی شد و ۲۴ فروند به تایگر lll
عربستان سعودی: ۱۱۰ فروند که به عنوان مربی استفاده می‌شد و در آینده با یوروفایتر جایگزین خواهند شد.
سنگاپور: ۴۹ فروند فعال
اسپانیا: ۱۹ فروند که به عنوان مربی به مدرسه جنگنده بکار گرفته شد.
سودان: ۱۲ فروند
سوئیس: ۵۴ فروند فعال
تایوان: ۱۱۵ فروند در سال ۱۹۶۵ دریافت کرد که ۴۸ فروند در سال ۱۹۷۵ به ویتنام جنوبی داده شد. از سال ۱۹۷۳ تا سال ۱۹۸۶ مدل ارتقاء یافته و بروز شده را تحت لیسانس تولید می‌کرد.
تایلند: F-5A بازنشسته شد ولی مدل F-5E/F/T تا سال ۲۰۲۰ در ناوگان هوایی تایلند فعال بودند.
تونس: ۱۲ فروند در سال ۱۹۸۵ تحویل گرفت.
ترکیه: نزدیک به ۲۰۰ فروند از کشورهای مختلف جهان خریداری کرد. در حدود ۵۰ فروند آن بروزرسانی شدند. تعدادی اف-۵ نیز به به تیم آکروباتیک ترکیه داده شد.
ونزوئلا
یمن
کاربران سابق
ایالات متحده آمریکا: در چند ارتش و نیروی آمریکا فعالیت می‌کرد.
اتحاد جماهیر شوروی: F-5E در جنگ ویتنام به دست آمده را برای آزمایش و نوع عملکرد در مقابل جنگنده میگ -۲۱ و میگ-۲۳ استفاده کردند که در مجموع در بهبود میگ -۲۳ و در ساخت جنگنده میگ -۲۹ استفاده شد.
کانادا
اتریش: نیروی هوایی اتریش تعدادی F-5 از سوییس اجاره کرد که چند سال بعد همهٔ آن‌ها با یوروفایتر جایگزین شدند.
شیلی: نیروی هوایی شیلی در سال ۱۹۷۰، ۱۵ فروند F-5E و سه فروند F-5F به کار گرفته بود که در سال ۱۹۹۳ آن‌ها رو به استاندارد تایگر lll رساند. ۱۶ فروند F-5E در سال ۲۰۰۹ با ۱۶ فروند اف-۱۶ فایتینگ فالکن جایگزین شدند. در مجموع ده فروند F-5 تا سال ۲۰۰۹ عملیاتی باقی ماند. در مارس ۲۰۱۳، نیروی هوایی اروگوئه برای تهیه ۱۲ عدد مازاد هواپیما F-5 تایگر III با شیلی مذاکره داشت.
هلند: نیروی هوایی سلطنتی هلند ۱۰۵ فروند در سال ۱۹۶۹ دریافت کرد (ساخت کانادا) که پس از جایگزینی با اف-۱۶، ۶۰ فروند آن به ترکیه فروخته شد، ۱۱ فروند به یونان و هفت فروند به ونزوئلا.- جمهوری ویتنام: ۱۵۸ فروند توسط ایران، چین، کرهٔ جنوبی و ایالات متحده آمریکا دریافت کرد که بیشترش در طول جنگ از بین رفت.
نروژ
فیلیپین: در بین سال‌های ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۷ ۲۲ فروند دریافت کرد. در سال ۲۰۰۸ از خدمت خارج شدند.
مالزی: نیروی هوایی سلطنتی مالزی چهار فروند به عنوان مربی هواپیماها و ۱۶ فروند به‌روزرسانی شده دیگر برای شناسایی استفاده می‌کرد.
ویتنام: تعدادی را که به‌دست آورده را به اتحاد جماهیر شوروی برای ارزیابی داد.
اتیوپی: نیروی هوایی اتیوپی برای نخستین بار در سال ۱۹۶۶ مدل‌های A,B،E را تحویل گرفت
یونان: در سال ۱۹۶۵ اولین اف-۵آ را دریافت کرد. بعدها ۱۰ فروند دیگر از ایران خریداری کرد. در سال ۱۹۹۱ نه هواپیما از نروژ خریداری شد. یازده فروند NF- 5AS دیگر نیز از هلند خریداری شد. این مدل از این هواپیما در طول سال‌های ۱۹۶۸و ۱۹۹۷ در تیم آکروباتیک استفاده شد و آخرین NF- 5AS در سال ۲۰۰۲ بازنشسته شد.
مشخصات
مشخصات عمومی
- خدمه: ۱
- طول: ۱۴٫۴۵ متر (47ft ۴¾in)
- پهنای بال: ()
- ارتفاع: ۴٫۰۸ متر (13ft ۴½in)
- بال: مساحت ۱۷٫۲۸ متر مربع (186 ft²)
- وزن خالی: ۴٬۳۴۹ کیلوگرم (9,558lb)
- وزن بارگیری: ۷٬۱۵۷ کیلوگرم (15,745lb)
- بیشینه وزن برخاست: ۹٬۳۱۲ کیلوگرم (20,486lb)
- پیشرانه: ۲× توربوجت جنرال الکتریک جی۸۵
- نیرو ی خشک: ۱۵٫۵ کیلونیوتن (3,500 lbf) هرکدام
- نیرو با پس سوز ۲۲٫۲ کیلو نیوتن (5,000 lbf) هرکدام
عملکرد
- سرعت بیشینه: ۱٫۶ ماخ (917kn, 1,060mph, 1,700 km/h)
- برد: ۱٬۴۰۵ کیلومتر ()
- برد ترابری: ۳٬۷۰۰ کیلومتر (2,010nmi,2,310mi)
- سقف پروازی: ۱۵٬۸۰۰ متر (51,800 ft)
- نرخ اوج‌گیری: ۱۷۵ متر بر ثانیه (34,400 ft/min)
- نسبت بلندکردن به کشیدن: ۱۰
جنگ‌افزار
- توپها: دو قبضه توپ ۲۰ میلیمتری (۰٫۷۸۷ اینچ) ازنوع ام۳۹ نصب در دماغه با ۲۸۰ گلوله در هر توپ
- موشکها: قابلیت حمل چهار تیر موشک حرارتی ایم-۹ سایدوایندر یا چهار تیر موشک فعال راداری ایم-۱۲۰ آمرام (در اف ۵ اس یا مدل‌های به روز شده اف-۵ ایی) و دو تیر موشک هوا به زمین ماوریک
- بمبها: قابلیت حمل دو تیر بمب سقوط آزاد ام‌کی۸۲
آرم‌ها و علائم خلبانی
آرم سینه خلبان کابین عقب هواپیمای نورثروپ اف-۵ نیروی هوایی ارتش
آرم سینه خلبان لیدر چهارم هواپیمای نورثروپ اف-۵ نیروی هوایی ارتش
آرم سینه خلبان لیدر سوم هواپیمای نورثروپ اف-۵ نیروی هوایی ارتش
آرم سینه خلبان لیدر دوم هواپیمای نورثروپ اف-۵ نیروی هوایی ارتش
آرم سینه خلبان لیدر اول هواپیمای نورثروپ اف-۵ نیروی هوایی ارتش
منابع
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
