پیامرسانهای شیمیایی که پیامی را از یک سلول عصبی، از طریق سیناپسها به نورون هدف میرسانند From Wikipedia, the free encyclopedia
ناقل عصبی (به انگلیسی: Neurotransmitter) یا نوروترانسمیتر که در برخی متون فارسی با عنوان انتقالدهندهٔ عصبی و میانجی عصبی و فِرِستار عصبی نیز از آن یاد شدهاست، پیامرسانهای شیمیایی اند که پیامی را از یک نورون (سلول عصبی)، و از طریق همایهها به سلول هدف میرساند. سلول هدف ممکن است یک نورون متفاوت، سلول ماهیچهای یا سلول غدهای باشد. ناقلهای عصبی، موادی شیمیاییاند که توسط نورونها، به منظور انتقال پیام ساخته میشوند.[1]
ساختار نمونهای از سیناپس شیمیایی |
---|
ناقلهای عصبی درون یاختهٔ پیشهمایه ساخته و در وزیکولها ذخیره میشوند، سپس به فضای همایه ترشح میشوند.
اگر ناقلین عصبی در فضای همایه بمانند باعث میشوند که یاخته پس سیناپسی مدام تحریک شود برای همین آنزیمهایی ناقلین عصبی را از بین میبرد اما بعضی از ناقلین به یاختهٔ پیشهمایه بازمیگردند تا دوباره مورد استفاده قرار گیرند.
ناقلهای عصبی از وزیکولهای سیناپسی توسط فرایند برون رانی و با مصرف ATP، درون شکاف سیناپسی آزاد میگردند (انتشار پیدا میکنند) و در آنجا توسط گیرندههای ناقلهای عصبی روی سلول هدف، دریافت میگردند. بسیاری از ناقلان عصبی از چندین پیش-ماده چون آمینو اسیدهایی که به راحتی در دسترس اند و طی مراحل اندک بیوسنتتیک ساخته میگردند. ناقلان عصبی برای عملکرد دستگاههای عصبی پیچیده ضروری اند. تعداد دقیق ناقلان عصبی منحصربهفرد در انسانها ناشناخته است، اما بیش از ۲۰۰ تا از آنها تاکنون شناخته شدهاند.[2][3][4]
ناقلهای عصبی در وزیکولهای سیناپسی ذخیره شده و در نزدیکی غشای سمت پایانه آکسونی گردهم میآیند. ناقلهای عصبی در شکاف سیناپسی آزاد و منتشر میشوند، که در آنجا به گیرندگان خاصی روی غشاء نورون پسسیناپسی متصل میگردند.[5] اتصال ناقلهای عصبی ممکن است بر روی نورون پسسیناپسی اثرات تحریکی یا بازدارندگی، دیپولاریزاسیون یا ریپولاریزاسیونی داشته باشند.
اندازه بسیاری از ناقلهای عصبی درحد یک تک آمینو اسید است؛ با این حال، ممکن است برخی از ناقلهای عصبی به اندازه پروتئینها یا پپتیدهای بزرگتر باشند. اغلب ناقلهای عصبی آزاد شده، برای مدت زمان کوتاهی قبل از متابولیزه شدن توسط آنزیمها، در شکاف سیناپسی موجود بوده، سپس به نورون پیش-سیناپسی از طریق بازجذب برگشته یا به گیرنده پس-سیناپسی متصل میشوند. با این وجود، همان مدت کوتاهی که ناقلهای عصبی در معرض گیرندگان ناقلهای عصبی قرار میگیرند، برای ایجاد پاسخ پس-سیناپسی به روش انتقال سیناپسی کفایت میکند.
ناقلهای عصبی عموماً در پایانه پیشسیناپسی، در پاسخ به آستانه پتانسیل عمل یا پتانسیل غشائی مدرج در نورون پیشسیناپسی آزاد میگردند. با این حال، سطح پایین آزادسازی هم ممکن است انجام شود که در آن صورت تحریک الکتریکی انجام نمیگردد.
تا اوایل قرن بیستم، دانشمندان فرضشان بر این بود که ارتباطات سیناپسی در مغز به صورت الکتریکی اند. با این حال، براساس بررسیهای آزمایشگاهی رامون کاخال، شکاف ۲۰ تا ۴۰ نانومتری بین نورونها کشف شد که امروزه بدان شکاف سیناپسی گویند. حضور چنین شکافی، بیانگر ارتباط شیمیایی در عرض شکاف سیناپسی بود که در ۱۹۲۱، داروشناسی آلمانی به نام اتو لوی، ارتباط شیمیایی نورونها از طریق آزادسازی مواد شیمیایی را تأیید نمود. لوی از طریق تعدادی آزمایشها در ارتباط با اعصاب واگ قورباغهها، توانست به صورت دستی سرعت تپش قلب قورباغهها را با تنظیم مقدار محلول نمکی حاضر در اطراف عصب واگ، کنترل کرده و کاهش دهد. لوی با تکمیل آزمایشهایش، نتیجه گرفت که تنظیم سمپاتیک عملکرد قلبی را میتوان از طریق تغییرات غلظت شیمیایی، مورد مداخله قرار دهد. به علاوه، اتو لوی به خاطر کشف استیل کولین (ACh) (اولین ناقل عصبی شناخته شده) کسب اعتبار نمود.
چهار روش اصلی جهت شناسایی ناقلهای عصبی وجود دارد:
به هر حال، با توجه به پیشرفتهای داروشناسی، ژنتیک و نوروآناتومی شیمیایی، عبارت «ناقل عصبی» را میتوان برای مواد شیمیایی استعمال کرد که:
موضعیسازی آناتومیکی ناقلهای عصبی، اغلب با استفاده از فنون ایمونوسیتوشیمیایی تعیین میگردند. با استفاده از این فنون، موقعیت هر کدام از مواد ناقل، یا آنزیمهای درگیر در سنتزشان، شناسایی و تعیین میگردد. همچنین، روشهای ایمونوسیتوشیمیایی نشان دادهاند که بسیاری از ناقلهای، بهخصوص نوروپپتیدها، هم-موضعی شدهاند، یعنی، یک نورون ممکن است بیش از یک نوع ناقل را از پایانه سیناپسی اش منتشر کند.[6] تکنیکها و آزمایشهای مختلفی چون رنگآمیزی، تحریک و جمعآوری را میتوان جهت شناسایی ناقلهای در سرتاسر دستگاه عصبی مرکزی به کار برد.[7]
طرق مختلفی جهت دستهبندی ناقلین عصبی وجود دارد. دستهبندی ناقلین در سه دسته کلی آمینواسیدها، پپتیدها و مونوآمینها جهت برخی اهداف طبقهبندی کفایت میکند.[8]
ناقلهای عصبی اصلی:
سیستمهای پیامرسان عصبی | ||
سیستم | منشأ | آثار |
---|---|---|
سیستم نورآدرنالین | locus coeruleus |
|
کلاهک | ||
سیستم دوپامین | راههای عصبی دوپامینرژیک:
|
سیستم حرکتی، پاداش، شناخت، غدد درونریز، تهوع |
سیستم سروتونین | caudal dorsal raphe nucleus | هنگام افزایش: خلق، دمای بدن، گرسنگی (سائق)، خواب
هنگام کاهش: آستانه تحریک |
rostral dorsal raphe nucleus | ||
سیستم کولینرژیک | pontomesencephalotegmental complex |
|
basal optic nucleus of Meynert | ||
medial septal nucleus |
تغذیه و انتقال دهندههای عصبی:
از آنجا که انسان به نوعی غذای تکامل یافتهاست، مواد غذایی پس از ورود به بدن هضم و جذب، دستگاه اعصاب مرکزی و غدد درون ریز را تحت تأثیر قرار میدهند و بیوشیمی مغز نیز با تغییرات انتقال دهندههای عصبی تغییر میکند، تغییرات انتقال دهندههای عصبی بر اساس علم روانداروشناسی علائم بیماریها یا ناهنجاریهای روانشناختی را نشان میدهد، هدف از تجویز داروهای اعصاب و روان تنظیم بیوشیمی مغز و این انتقال دهنده هاست، که عوارض بسیار فراوان داروهای شیمیایی اساساً قابل مقایسه با اصلاح الگوی غذایی نیست، اصلاح الگوی غذایی تأثیرات فراوانی را بر روی بهبود علائم اختلالات بیوشیمیایی مغزی و اختلالات روانپزشکی نشان دادهاست. اختلالاتی همچون افسردگی، اضطراب، وسواس و … هم میتواند در روند طبیعی این سیستم اختلال ایجاد نماید
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.