مکدانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲
هواپیمای جنگنده آمریکایی / From Wikipedia, the free encyclopedia
مکدانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲ (به انگلیسی: McDonnell Douglas F-4 Phantom II) مشهور به فانتوم[2] (فانتوم در زبان انگلیسی به معنای شبح است)، جنگنده-بمبافکن دو سرنشینه و ۲ موتوره مافوق صوت و دوربرد است که توانایی عملیات در تمام ساعات شب و روز و همه شرایط آب و هوایی را دارد. از فانتوم به عنوان یکی از بهترین و مشهورترین جنگندههای سده بیستم میلادی نام برده میشود.[3]
اف-۴ فانتوم ۲ | |
---|---|
کاربری | هواگرد رهگیر، جنگنده-بمبافکن |
کشور سازنده | آمریکا |
تولیدکننده | مکدانل مکدانل داگلاس |
نخستین پرواز | ۲۲ مه ۱۹۵۸ |
معرفیشده در | ۱۹۶۱ |
بازنشستگی | ۱۹۹۲ (بریتانیا) ۱۹۹۶ (استفاده رزمی ایالات متحده) ۲۰۱۳ (آلمان) ۲۰۱۶ (پهپاد هدف آمریکا)[1] ۲۰۲۱ (ژاپن) |
وضعیت | استفاده محدود |
کاربر اصلی | نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا(پیشین) سپاه تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا (پیشین) نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا (پیشین) نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران |
ساختهشده | ۱۹۵۸–۱۹۸۱ |
تعداد ساختهشده | ۵٬۱۹۵ |
هزینه هر فروند | ۲٫۴ میلیون دلار آمریکا (FY1965، ساخت جدید اف-۴ای) (برابر با ۱۵٫۳ میلیون دلار در ۲۰۲۱) |
گونهها | مکدانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲ |
فانتوم ۲ از سال ۱۹۶۰ وارد خدمت در نیروی دریایی ایالات متحده گردید. کارایی که فانتوم از خود نشان داد، سبب آن شد که نیروی هوایی و سپاه تفنگداران دریایی ایالات متحده که در ابتدا به آن علاقهای نداشتند آن را سفارش و استفاده از آن را آغاز کردند. شرکت مکدانل داگلاس این هواپیما را تا اواخر دهه ۱۹۷۰ برای نیروی دریایی ایالات متحده میساخت[4] سرعت فانتوم به عنوان یک جنگنده بزرگ به بیش از ۲٫۲ ماخ میرسد، در عین حال توانایی حمل ۸۴۸۰ کیلوگرم سلاح و مهمات از جمله موشک، راکت و بمب را در ۹ جایگاه خارجی دارا میباشد. اف-۴ مانند دیگر رهگیرهای زمان خود بدون توپ مسلسل داخلی طراحی شده بود اما در مدلهای بعدی، توپ گاتلینگ ۲۰مم ام۶۱ والکان در آن جاسازی شد. این جنگنده در ابتدای خدمت خود توانست ۱۵ رکورد جهانی هنگام پرواز همچون حداکثر سرعت و حداکثر ارتفاع پرواز[5] را به خود اختصاص دهد.[6]
فانتوم در ویتنام جانشین اف-۱۰۵ شد و بهطور گسترده مورد استفاده قرار گرفت و به عنوان یک جنگنده برتری هوایی (و در اواخر جنگ شناسایی و بمبافکن) به خوبی ایفای نقش نمود. فانتوم آخرین جنگنده نیروی هوایی آمریکا بود که خلبانان تکخال زیادی در قرن بیستم داشت. در جنگ ویتنام، یک خلبان از نیروی هوایی آمریکا[7] و یک خلبان از نیروی دریایی آمریکا هرکدام به پنج پیروزی در نبرد هوایی دست یافتند و به عنوان خلبان تکخال رسیدند.[7] این هواپیما در طی دهههای ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ ستون فقرات نیروی هوایی آمریکا را تشکیل میداد. این هواپیما بهتدریج با هواپیماهایی جدیدتری همچون اف۱۵ و اف۱۶ در نیروی هوایی آمریکا، اف-۱۴ تامکت و اف-۱۸ هورنت در نیروی دریایی آمریکا جایگزین شد. در سال ۱۹۹۱ در جنگ خلیج فارس از فانتوم اف-۴ برای شناسایی، شکار رادارها و موشکهای زمینبههوا و نیز تحتفشار قرار دادن جنگندههای عراقی استفاده شد تا اینکه در سال ۱۹۹۶ میلادی رسماً بازنشسته شد.[8][9] فانتوم اف-۴ تنها هواپیمایی بود که در هر دو تیم نمایش هوایی ایالات متحده یعنی تاندربیردز نیروی هوایی (اف۴ای) و بلو انجلز نیروی دریایی (اف۴جی) بکار گرفته شد.[10][11][12] فانتوم علاوه بر نیروهای دریایی و هوایی ایالات متحده در ارتش ۱۱ کشور دیگر نیز خدمت کرده است. فانتومهای اسرائیلی در درگیریهای اعراب و اسرائیل عملیاتهای بسیاری انجام دادهاند.
شاه ایران در سال ۱۹۷۴ تعداد ۲۰۹ فروند از این جنگنده را خرید که در جنگ ایران و عراق نقش مهمی ایفا کردند و اکنون نیز ستون فقرات نیروی هوایی ایران را تشکیل میدهد. این هواپیما هنوز در نیروی هوایی ۱۱ کشور از جمله ایران (انواع دی، ئی، و آرافئی) خدمت میکند. در نیروی هوایی ایالات متحده از آن به عنوان پهپاد (بدون سرنشین) به عنوان هدف در تمرینات موشکی و درگیریهای هوایی استفاده میشود. خط تولید این هواپیما از ۱۹۵۸ تا ۱۹۸۱ فعال بوده و ۵۱۹۵ فروند اف-۴ در آن تولید شده است که بیشترین تعداد هواپیمای مافوق صوت تولید شده از یک نوع در آمریکاست[10].