مُنفَک‌کننده‌ها (به انگلیسی: Dissociatives) دسته‌ای از توهم‌زاها محسوب می‌شوند که ادراک و بینایی و شنوایی و سایر حواس فرد را تحریف و تقلیل می‌کنند و باعث ایجاد حس جدایی از محیط و خود می‌شوند. این اتفاق با کاهش یا مسدود شدن سیگنال‌های ارسال شده به خودآگاهی از سمت نورون‌های حسی بدن می‌افتد.[1] همچنین تعداد زیادی از داروها توانایی منفک کنندگی دارند و این اثرات در بین سایر توهم‌زاها قابل تمایز هستند. از اثرات سایکواکتیوهای منفک کننده می‌توان به توهم، جداشدن از محیط، کاهش حس‌های دریافتی و تجربه وضعیت رویاگونه اشاره کرد.[2] بعضی داروهایی که به صورت غیر انتخابی روی گیرنده‌های دوپامین یا اپیوئید نیز تأثیر می‌گذارند می‌توانند حس سرخوشی نیز ایجاد کنند.[3][4] بسیاری از منفک کننده‌ها تأثیرات آرام‌بخش دارند و می‌توانند اثرات تسکین دهنده، ضد درد، بی‌هوش کننده، آتاکسی، کندی تنفس و فراموشی ایجاد کنند.
تأثیرات منفک کننده‌ها می‌تواند شامل کاهش ادراک و احساسات، توهم‌ها، مانیا (سرخوشی)، فراموشی، بر روی خودآگاهی و همچنین خشکی ماهیچه‌ای و تسکین درد از تأثیرات جسمی موقت منفک کننده‌ها می‌باشند.[5][6][7]
از مواردی که مصرف منفک کننده‌ها سبب رویدادنشان می‌شود می‌توان به خوددگربینی، احساس غیر واقعی بودن خود یا جهان، گسستگی خودآگاهی، یا عدم توانایی کنترل بر رفتار خود، مسخ واقعیت و احساس رؤیا دیدن اشاره کرد.[8]
در چندین کارآزمایی بالینی با مصرف روزانه ۱۵۰ میلی‌گرم مینوسایکلین در دوره پنج روزه توسط داوطلبان سالم در ۵۰٪ آنها انزوا، گوشه‌گیری و خیال‌بافی دیده شد همچنین در ۱۳٫۳٪ حس سرخوشی مشاهده شد.[9]
مصارف دارویی
در پزشکی و جراحی‌ها از داروهای منفک کننده برای تسکین درد و القای حس بی‌هوشی استفاده می‌کنند. از شاخص‌ترین موارد می‌توان به کتامین و گاز خنده اشاره کرد.
مصرف تفننی
برخی از منفک کننده‌ها به صورت تفننی مورد استفاده قرار می‌گیرند. کتامین، فن سیکلیدین، گاز خنده از داروهای منفک کننده‌ای هستند که مورد استفاده تفننی قرار می‌گیرند استفاده از داروهای حاوی دکسترومتورفان در دوزهای بالاتر از حد درمانی می‌تواند اثرات منفک‌کننده داشته باشد. همچنین از کلروفرم و دی‌اتیل اتر نیز مانند گاز خنده برای اثرات منفک کننده آنها مورد استفاده قرار می‌گرفتند ولی این گازها عوارض متعددی نیز دارند که می‌توان به اعتیادآور بودن و صدماتی که به بدن وارد می‌کنند اشاره کرد.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
