مصدر
شکل گرامری / From Wikipedia, the free encyclopedia
مَصدَر یا بُنِ واژِه، واژهای است که تنها مفهوم اصلی فعل را میرساند، در حالی که فعل علاوه بر مفهوم رسانی، بر زمان دستوری، شخص و شمار آن نیز دلالت میکند. در مصدر زمان و شخص و شمار، معلوم نیست و به همین دلیل مصدر یکی از اقسام اسم بهشمار میآید.
بسیاری از فعلها در زبان فارسی دارای دو مصدر هستند. یکی گذشته و دیگری حال مثل: رُستن و روییدن، جستن و جهیدن و…. بعضی از فعلها نیز سه یا بیشتر مصدر دارند مانند:
- خوابیدن- خفتن - خفتیدن - خسبیدن - خفسیدن- خُتیدن- اینها مصدر هستند (که البته به خاطر تحول واجی در زمانهای گذشته این اتفاق افتادهاست مثلاً کلمه «خواب» از تحول واجی کلمهٔ «خفتن» به وجود آمدهاست).
در زبانهای اصلی هندواروپایی ظاهراً مصدر وجود نداشتهاست. اصولاً همهٔ زبانها صیغهٔ خاصی را برای بیان معنی مصدر دارا نیستند و آنجاها که این صیغه وجود دارد صورت و ساختمان کلمه، حتی در زبانهای نزدیک و همسایه با هم مطابقت نمیکند. این صیغه در هریک از زبانهای هندواروپایی بهطور مستقل ساخته و پرداخته شدهاست. به این سبب ساختمان این صیغه حتی در زبانههای قدیم هندواروپایی یکسان نیست. تنها در زبان یونانی باستان یکی از وجوه پسوند مصدر که «ai-» باشد با صورت مصدر مختوم به «dhyâi-» که در زبانهای ودایی و اوستایی وجود دارد شبیه است ولی با وجود این شباهت نمیتوان به یقین گفت که این وجوه در زبانهای مذکور با هم ارتباطی دارند. (صیغهای که در آن از این پسوند استفاده میشده دو مورد استعمال داشتهاست :یکی در امر و دیگری در مصدر).