متابولیسم دارو
From Wikipedia, the free encyclopedia
متابولیسم دارو یا در تعریف کلیتر سوختوساز زیستی مواد بیگانه یا متابولیسم زنوبیوتیک تجزیه متابولیکی داروها و برخی سموم توسط موجودات زنده، معمولاً از طریق سیستمهای آنزیمی تخصصی است. این مسیرها شکلی از تبدیل زیستی هستند که در همگی گروههای اصلی موجودات زنده وجود دارد و دارای منشأ باستانی هستند. این واکنشها اغلب برای سمزدایی ترکیبات سمی عمل میکنند (اگرچه در برخی موارد واسطههای متابولیسمی میتوانند اثرات سمی ایجاد کنند). مطالعهٔ متابولیسم داروها را فارماکوکینتیک مینامند.[1]
متابولیسم داروها یکی از جنبههای مهم داروشناسی و پزشکی است. برای مثال، سرعت متابولیسم، مدت و شدت اثر فارماکولوژیک دارو را تعیین میکند. متابولیسم دارو همچنین بر مقاومت چند دارویی در بیماریهای عفونی و شیمیدرمانی سرطان تأثیر میگذارد و عملکرد برخی داروها بهعنوان سوبسترا یا مهارکننده آنزیمهای دخیل در متابولیسم دارویی یکی از دلایل رایج تداخلات دارویی خطرناک است. این مسیرها همچنین در علوم محیطی مهم هستند، زیرا متابولیسم حذف داروها و سموم توسط میکروارگانیسمها تعیین میکند که آیا یک آلاینده در طی زیستپالایی تجزیه میشود یا در محیط باقی میماند. آنزیمهای متابولیسم دارویی، بهویژه گلوتاتیون S-ترانسفرازها نیز در کشاورزی مهم هستند، زیرا ممکن است در برابر آفتکشها و علفکشها مقاومت ایجاد کنند.[2]
متابولیسم دارو به سه مرحله تقسیم میشود. در فاز I، آنزیمهایی مانند سیتوکروم پی ۴۵۰ اکسیدازها گروههای واکنشی یا قطبی را وارد ترکیبات زیستی بیگانه میکنند. سپس این ترکیبات اصلاح شده در واکنشهای فاز II به ترکیبات قطبی کونژوگه میشوند. این واکنشها توسط آنزیمهای ترانسفراز مانند گلوتاتیون S-ترانسفرازها کاتالیز میشوند. در نهایت، در فاز III، ترکیبات کونژوگه ممکن است بیشتر پردازش شوند، پیش از اینکه توسط انتقالدهندههای جریان، شناسایی و از سلولها پمپ شوند. متابولیسم دارو اغلب ترکیبات چربیدوست را به محصولات آبدوست تبدیل میکند که بهراحتی دفع میشوند.[3]