فر
From Wikipedia, the free encyclopedia
فرّ، فَرّه، خوَرنَه یا فر کیانی، مفهومی در اساطیر ایرانی است. فر موهبت یا فروغی ایزدی[1] است که شخص با انجام خویشکاریهای خود[2] و رسیدن به درجهای از کمال به دست میآورد. عضو هر طبقهٔ اجتماعی میتواند فرّ مربوط به خود را بدارد.[نیازمند منبع] اما در اساطیر ایران ترکیبهای فرّهِ ایزدی، فرّهِ کیانی یا فرّهِ شاهی، فرّهِ پهلوانی، فرّهِ موبدی و فرّهِ ایرانی بیشتر از بقیه به کار رفتهاند. فر کیانی به پادشاهان و سران و بزرگان کشور اختصاص دارد و موجب کامیابی و پیروزی آنان میگردد و نشانی بسیار زیبا است که کوروش بزرگ اسطوره جهانی هم شبیه به آن را با نام درفش شاهین در نبرد هایش استفاده میکردند.
طبق مندرجات زامیادیشت، فر یا «خره» چنین تعریف میشود: «فروغی است ایزدی که به دل هرکه بتابد، از همگنان برتری یابد. از پرتو این فروغ است که شخص به پادشاهی میرسد، شایسته تاج و تخت میشود، آسایشگستر و دادگر و همواره کامیاب و پیروزمند میشود و نیز از نیروی این نور است که کسی در کمالات نفسانی و روحانی کامل میگردد و از سوی خداوند به پیامبری برگزیده میشود.»
مشروعیت شاهان وابسته به فرهمندی ایشان بود. شاه مشروع شاهی بود که دارای فرّه شاهی که گاه به صورت فرّه ایزدی هم ذکر میشود باشد. فر تنها متعلق به افراد/ایرانیان پاک است و با بدی کردن و غرور و امثال آن هم از دست تواند رفت. در اساطیر ایران مواردی هست که به سبب غرور یا خطاهای بزرگِ شاه فره از وی گسسته و مشروعیت وی از دست رفتهاست. دو مثال نوذر و جمشید قابل ذکرند. همچنین در اساطیر، فرّ تا زمانی با شاهان ایران همراه بود که به قوانین دین زردشتی پایبند بودند.[3]
همچنین میتوان فرّه ایزدی را مشروعیت و مقبولیت صاحب قدرت سیاسی نزد مردمان و اقبال عمومی و گزینش مردم دانست. اقبال عمومی و پذیرش مردمی (فره ایزدی) زمانی پدید میآید که مردم، آن پادشاه (حاکم) را دارای مشروعیت قانونی و قدرت سیاسی به حق میدانند. فر را در لغت میتوان این چنین معنی کرد = شکوه و بلندی و شأن بالا [4]