فتومونتاژ

فتومونتاژ (به فرانسوی: photomontage) نوعی تکه چسبانی با عکس است. گاه، عکس‌های مختلف را چنان دقیق به هم مربوط می‌کنند که گویی عکسی به‌طور عادی با دوربین گرفته شده است.^[1] گاهی از عکس ترکیبی نیز عکاسی می‌شود تا عکس نهایی یکدستی حاصل آید. تکنیک مشابهی نیز در نرم‌افزارهای ویرایش عکس بکارگرفته می‌شود.

طی قرن بیستم، فتومونتاژ نقش مهمی در هنرهای زیبا و هنرهای تجاری بر عهده داشت. ترکیب برش تصاویر و کنار هم گذاشتن آنها، در مدت زمان کمی که از اختراع عکاسی می‌گذشت، در ۱۸۳۰م. می‌توانست به دست یک گرافیست حرفه‌ای یا آماتور انجام شود. اما قرن گذشته با کنار هم نهادن خلاقانه تصاویر، اهمیت عکس‌های تکه‌تکه شده را نشان داد، که به استفاده عمودی این تکنیک منجر شد. برای مثال: در جنگ جهانی اول سربازان با کنار هم قرار دادن تصاویر برای خانواده‌هایشان کارت‌های یادگاری درست می‌کردند. پیامدهای فتومونتاژ در آغاز قرن بیستم به سرعت از تجربه‌های هنری اولیه به گرافیک متداول ارتباطی، گسترش یافت. البته در ابتدا همچون فعالیت‌های آوانگارد، مورد اعتراض قرار گرفت. در این باره از سوی رائول هاوسمان، هنرمند دادائیست، توضحاتی داده شد. او در بیانیه دادا نوشت: «من نیز به نامی برای این تکنیک نیاز داشتم و به همراه گئورگه گروتس، جان هارتفیلد، یوهانس بادر و هانا هش، بر آن شدیم که این فن را فتومونتاژ بنامیم. این اصطلاح، تنفر ما را از ایفای نقش هنرمند خود را شکل یک مهندس تصور کردن، بیان می‌کرد؛ بنابراین ما خواستار کارکرد کلی بودیم. ما می‌خواستیم بسازیم، می‌خواستیم ساختار اصلی کارمان را گرد آوریم.» (برگردان داون ادس از کتاب «فتومونتاژ»، انتشارات تیمس و هادسن، لندن، ۱۹۷۶م) ابداع فتومونتاژ به صورتی که پیش از این توصیف شد، حاکی از دگرگونی بنیادین در تفکرات بود، که این دگرگونی ریشه‌ای سنتی داشت. چنانچه در نظر داشته باشیم که هاوسمان این مطالب را در دوران جنگ جهانی اول نوشته است، اهمیت آن چند برابر می‌شود. در توصیف او، فتومونتاژ ضمیمه‌ای بر کلاژ است که کنار هم چسباندن تصاویر عادی برای به وجود آوردن یک واقعیت مصور می‌باشد، همان گونه که پیکاسو، براک و دیگر هنرمندان کوبیسم پیش از ۱۹۱۴م. آن را تجربه کردند. در سال ۱۹۱۸م. زمانی که بنیان اروپا پس از جنگ ار هم گسیخه بود، هنرمندان زیادی طرفدار انقلاب هنری و سیاسی بودند و می‌خواستند خو را با طبقه کارگر هم ردیف کنند. در این شرایط فتومونتاژ که با ماشینی شدن تصاویر ایجاد شد، به عنوان راهی که صنعت را وارد دنیای هنر می‌نمود، شایسته تر از کلاژ شمرده شد. در ابتدا با عنوان پوچ کردن تصاویر رد شد، در حالی که فتومونتاژهای زیادی به سبک دادائیسم برای ایجاد تأثیری جدی در برخورد با جنگ خلق شدند. بی عدالتی، آشوب عمومی، فمینیسم و دگرگونی سیاسی موضوع‌هایی بودند که در آثار هانا هش مورد توجه قرار گرفتند. این هنرمند مانند هاوسمان با فالیت دادا در برلین مطرح شد. پس از دوره نخستین تجربیات دادائیسم، فتومونتاژ برای ساخت تصاویر روشنفکرانه به منظوره نشان دادن آرمانگرایی اجتماعی به کار رفت. به ویژه در انقلاب اتحاد شوروی سابق، برای دوری از زبان هنری گذشته که در گمان آن‌ها در کنش با روسیه تزاری آلوده شده بود، طراحان اتحاد، مانند گوستاو کلوتسیس، ال لیسیتزکی و الکساندر رادچنکو به فتومونتاژ روی آوردند.

ادوبی فتوشاپ و فتومونتاژ

نرم‌افزار ادوبی فتوشاپ یکی از بهترین و به تعریفی دیگر بهترین نرم‌افزار برای این هنر است، در واقع می‌توان گفت یکی از ویژگی‌های مهم، که فتوشاپ برای آن ساخته شده است همین فتومونتاژ است این نرم‌افزار قدرت باور نکردنی به فتومونتاژ داده است که فرد حتی نمی‌تواند تفاوت بین واقعی و ساختگی را تشخیص دهد.

اگر بخواهیم نگاهی کوتاه ولی مهم به بحث فنی و تخصصی فتومونتاژ در نرم‌افزار قدرتمند فتوشاپ بپردازیم این است که در فتوشاپ ما می‌توانیم میزان نور تصویر که به اصطلاح انگلیسی (shadow , mid tone , highlight) اشاره کرد.

shadow: در زبان انگلیسی به معنای سایه است که در ادیت عکس و اینکه سوژه مورد نظر را از نظر سایه با تصویر یکسان کند نقش بسیار بزرگی دارد فرض کنید می‌خواهیم در عکسd که از یک آشپزخانه است یک چاقو یا به‌طور مثال ظرفی را به عکس اضافه کنیم حالی اگر خود این ظرف از سایه محروم باشد عکس بسیار غیرواقعی به نظر می‌رسد از آن گذشته مسیر تابش نور که در مثال آشپزخانه، لامپ است می‌بینیم که باید مسیر نور آن هم بر روی آن ظرف اعمال شود

mid tone: در انگلیسی به معنای خاکستری که اگر بخواهیم دقیق تر به تعریف آن بپردازیم به حد وسط روشنایی مطلق یا ۱۰۰٪ تا سیاهی مطلق به این بین که رنگ خاکستری را تشکیل می‌دهد که می‌توان گفت بیشتر تصویر را در بر می‌گیرد

highlight: به‌طور خلاصه روشنایی، نور و هرچیز که نور زیادی دارد در تصویر ما highlight نامیده می‌شود باید دقت کرد که ما نباید در تصویر خود نور ۱۰۰٪ و مطلق داشته باشیم زیرا این بدین معنا است که به اصطلاح می‌گوییم عکس سوخته است.

منابع

1. دائرةالمعارف هنر - روئین پاکباز