غزل پستمدرن
یک قالب شعر تلفیقی فارسی / From Wikipedia, the free encyclopedia
غزل پستمدرن، پسامدرن یا پسانوگرا به جنبشی ادبی گفته میشود که در دههٔ هفتاد شمسی در ایران آغاز شد. جریانی ادبی که ادعا دارد توانسته است اندیشهٔ پستمدرن و قالبهای سنتی شعر فارسی را با یکدیگر بیامیزد. این اشعار معمولاً از جهت اندیشه بهشدت تحت تأثیر فیلسوفان، زبانشناسان و جامعهشناسان پستمدرن قرار دارند؛ اما در قالبهای موزون و مُقَفّای فارسی مانند غزل، مثنوی و چهارپاره… سروده میشوند.
سالهای رونق | از اواسط دههٔ هفتاد شمسی |
---|---|
کشور(ها) | ایران، افغانستان، تاجیکستان |
چهرههای برجسته | مهدی موسوی،[1][2] فاطمه اختصاری،[3][4] الهام میزبان،[5] محمد حسینی مقدم،[6] اندیشه فولادوند،[7] مونا زندهدل،[8] هدی قریشی،[9] محسن عاصی،[10] طاهره کوپالی،[11] وحید نجفی،[12] امیر سنجری،[13] علی کریمی کلایه[14] علیرضا نسیمی[15] اشرف گیلانی[16] |
تأثیرپذیری | رضا براهنی و جریان شعر زبانگرا |
تأثیرگذاری | ترانهٔ پیشرو |
این جریان در ابتدا تحت تأثیر اشعار زبانگرای رضا براهنی قرار داشت؛ اما در سالهای بعد، از آن فاصله گرفت. همچنین با گذشت زمان و گسترش فضای مجازی، مخاطبان بسیاری پیدا کرد و جشنوارهها، مجلات و کارگاههایی تخصصی با نام غزل پستمدرن برگزار شدند که به گسترش بیشتر آن در بین نسل جوان کمک کردند. زبان عریان، عصیانگری و پرداختن به موضوعاتی که در جامعه تابو محسوب میشدند، باعث شد که در بین نسل جوان و هنرمندان پیشرو، طرفدارانی سرسخت پیدا کند و در عین حال، موجب واکنش شاعران سنتی و بخش محافظهکار جامعه شد.
شاعران غزل پستمدرن و آثارشان، در دورههای مختلف با محدودیتهای زیادی از طرف وزارت ارشاد و نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران روبرو بودهاند. این فشارها از سانسور و غیرقابل چاپ اعلام شدن کتابها و توقیف نشریات آغاز میشد و در موارد بسیاری به برخوردهای شدید مانند دستگیری، زندان و شلاق میرسید. بسیاری از کتابهای غزل پستمدرن در ایران ممنوعه هستند و به صورت زیرزمینی به فروش میرسند یا در فضای مجازی به شکل رایگان عرضه میشوند.
بسیاری مهدی موسوی و آثارش را آغازگر این جریان میدانند اما منتقدانی هم هستند که برآیند تلاشهای شاعران دههٔ هفتاد را در این مسئله دخیل میدانند. آثار مهدی موسوی در ایران بسیار پرفروش بوده و بسیاری از کارهای او توسط خوانندگان مختلف فارسیزبان اجرا شده است. وی با برگزاری کارگاههای ادبی در دههٔ هفتاد و هشتاد به پرورش نسل دوم شاعران غزل پستمدرن کمک شایانی کرد.
غزل پستمدرن در طیفهای مختلف، مخالفان سرسختی دارد. از جامعهشناسانی که هنوز شرایط جامعهٔ ایران را برای ورود هنر پستمدرن مناسب نمیدانند تا طیفهای مختلف وابسته به حکومت که به زبان عریان یا مسائل اجتماعی و سیاسی مطرح شده در اشعار، نقد دارند. عدهای از شاعران سنتی نیز با این جنبش مخالف بوده و آن را انحرافی آشکار از شعر کلاسیک فارسی و میراث پیشینیان میدانند.
غزل پستمدرن در دههٔ هشتاد توانست در کشورهای دیگر فارسیزبان مانند افغانستان و تاجیکستان نیز گسترش پیدا کند و مورد استقبال نسل جوان این کشورها قرار گرفت. هماکنون نیز غزل پستمدرن در این کشورها با پارهای تفاوتها به صورت جدی دنبال میشود.