نام قدیمی و تاریخی منطقهٔ بزرگ در مرکز افغانستان From Wikipedia, the free encyclopedia
غَرجِستان (همچنان غرچستان، غرشستان، غرجالشار و غرچگان و در بعضی جاها گرشستان و کرشستان)[1] سرزمینی بزرگ کوهستانی بود که در میان هرات و کابل قرار داشت. عنوان پادشاه این مکان در قدیم «شار» بود. اکنون این ناحیه در افغانستان است و در منطقه هزارستان یا هزارهجات قرار دارد.[2][3]و این ناحیه مسکن و محل زندگی اقوام هزاره بودهاست.
جغرافینویسان پیشین عرب آن ناحیه را «غرجالشار» گفتهاند پادشاهان آن ناحیه موسوم بود به «شار» و به گفتهٔ مقدسی واژهٔ «غرج» در زبان اهالی آن ناحیه به معنی کوهستان میباشد و بنابراین غرجالشار به مفهوم «کوهستان پادشاه» است. در اواخر سدههای میانه آن سرزمین را غرجستان میگفتند و در بیان جنگهای مغول نیز به همین یاد شدهاست.[4]
ابن حوقل جغرافیدان مسلمان قرن چهارم هجری قمری طی مشاهداتش از بامیان دربارهٔ غرجالشار مینویسد: غرجالشار دو شهر دارد یکی بشین و دیگری شورمین، وسعت هر دو شهر به یک اندازه است و دارای آبها و باغ هاست. سلطان که این سرزمین به وی منسوب است و به لقب «شار» یاد میشود در قریه بلیکان مقیم است.[5]
غرجستان در اصل از واژه اوستایی «گرش» و پسوند پارسی «ستان» به معنای سرزمین گرفته شده که پس از استیلای عربی نویسی، به گونه گرشستان و سپس غرجستان آمدهاست. واژه اوستایی «گر» در یسنه فقره ۱۴، ۱۶ و ۲۸ ذکر شدهاست و به معنی کوه بکار رفتهاست. واژه «گیرو» به معنی سایه رخ در گویش هزارگی، بهطور گسترده در مناطق کوهستانی غرجستان کاربرد دارد.[6]
عتیقالله پژواک نویسندۀ کتاب «غوریان» که از سوی انجمن تاریخ افغانستان چاپ شده است در مورد غرجستان چنین مینویسد:
«غرجستان از طرف شمال محدود است به بند سیاهتوب و بند سردرخت تا بالامرغاب، به طرف جنوب آن گنبد افتاده، شرق آن را رود مرغاب محدود ساخته و به طرف غرب آن دهن کوچه مربوط قادس حکومت درجهسوم قلعهٔ نو واقع است.
غرجستان از درههای ذیل تشکیل شدهاست.
چارصده، نُهصده:
اهالی غرجستان صده، درۀ میوهدار را میگویند. ۱) صدۀ مرغاب، ۲) صدۀ مَلمِنج و کَنداخ، ۳) صدۀ فُلاخَر، ۴) صدۀ خَفَک. که از چار آن علاقۀ چارصده تشکیل و معروف گردیده است. پنج صدۀ دیگر عبارت است از: فیاق، سرتور، کودیان، جَوَند و لَفَرا و یولنتاغ... ناگفته نماند که غرجستان تاریخی مجموع چهارصده و پنجصده هر دو را در برگرفته و از نُه صده تشکیل شده ولی امروز چارصدۀ آن به نام یک علاقه مهم شهرت دارد.[7]
سپهبد سپه شاه شرق ابومنصور
فراتکین دوانی امیر غرجستان— فرخی
ترا آنجا غلامانند چون خوارزمشاه ای شه
دگر چون میرطوس و زآن گذشتی میر غرجستان— فرخی
شه غرچگان بود بر سان شیر
کجا پشت پیل آوریدی به زیر— فردوسی
چغانی و ختلی و بلخی ردان
بخاری و از غرچگان موبدان— فردوسی
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.