یکی از محلههای شمالی تهران From Wikipedia, the free encyclopedia
شهرک غرب یا شهرک قدس یکی از محلههای مرفهنشین شمالغرب شهر تهران است که در منطقه ۲ شهرداری تهران قرار گرفتهاست.[3][4] این منطقه به دلیل داشتن شهرسازی مدرن، خیابانکشیهای پهن و استاندارد، تراکم جمعیت پایین، آبوهوای پاکیزه، امکانات رفاهی و درمانی، خانههای ویلایی با معماری متفاوت و دسترسی آسان به شریانهای بزرگراههای شهر، به یکی از گرانقیمتترین مناطق مسکونی تهران بدل شدهاست. در پاییز سال ۱۳۴۰، روستای خوش آب و هوا و مسیحینشین خوردین، توسط گروهی از مهندسان آمریکایی با رؤیای ساخت تهرانی مدرن، تبدیل به شهرکی شد که به دلیل شباهت شهرسازیاش با مدلهای آمریکایی، شهرک غرب نام گرفت که بعد از انقلاب ۱۳۵۷ به افتخار بیتالمقدس، شهرک قدس نامیده شد. مهندسان آمریکایی بهروزترین خانههای ویلایی را در این منطقه طراحی کردند که هنوز هم از نمونههای ارزنده معماری در تهران شناخته میشود.[5]
لحن یا سبک این مقاله بازتابدهندهٔ لحن دانشنامهای مورد استفاده در ویکیپدیا نیست. |
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
شهرک غرب (قدس) | |
موقعیت شهرک غرب در تهران (رنگ سیاه) شناسهها
|
شهرک غرب در منطقه ۲ شهرداری تهران واقع و دارای هفت فاز مسکونی است.[1][5] شهرک غرب از شمال به سعادت آباد، از جنوب به بزرگراه همت؛ کوی گیشا و مرزداران، از غرب به رود فرحزاد و بوستان نهج البلاغه و از شرق به بزرگراه چمران محدود میشود.[6]
شهرک غرب به چند اتوبان اصلی مانند همت، چمران، شیخ فضلالله نوری و هاشمی رفسنجانی (نیایش) دسترسی مستقیم دارد و بهعلت داشتن خیابانهای پهن معمولاً مشکلی از لحاظ ترافیک وجود ندارد.
در سال ۱۳۴۰ «مجتمع مسکونی شهرک غرب» در شمال غرب تهران، با طراحی و معماری مهندسان آمریکایی و براساس مدل نمونه برجهای مسکونی ایالات متحده آمریکا ساخته و به همین دلیل نام این منطقه شهرک غرب شد.[5]
در زمان حکومت محمدرضا شاه پهلوی، متخصصان و صنعتگرانی که برای گسترش فعالیتهای علمی و صنعتی به ایران آمده بودند، در «مجتمع مسکونی شهرک غرب» و خانههای ویلایی این منطقه ساکن شدند و طرحهای شهرسازی به سبک جدید و کاملاً متفاوت با تهران قدیم توسط شرکتهای ساختمانی خارجی در زمینهای تقسیم شده اطراف روستای تاریخی خوردین آغاز شدند.[7]
آمریکاییها که در آن موقع اکثریت جامعه ساکن این محله را تشکیل میدادند، با استفاده از نفوذ خود، مدرسه، ورزشگاه و امکانات تفریحی وسیعی را با کمکهای دولت پهلوی در شهرک غرب به وجود آوردند و آن را گسترش دادند. به عنوان مثال، فقط مدرسه بین المللی ایران زمین معروف به مدرسه آمریکاییها (سروش آزادی) - تاسیس توسط آقای ریچارد ایرواین اهل آمریکا - در این منطقه به قدری وسیع بود که پس از انقلاب اسلامی با اینکه به دو مدرسه جداگانه برای دختران و پسران در کلیه مقاطع تحصیلی، ورزشگاه، محل برگزاری سیرک و نمایش، سالن سینما و… تبدیل شد، باز هم فضاهای بدون استفاده زیادی درون ساختمانهای آمریکایی وجود داشت که حتی نگهداری این ساختمانها را برای مصادره کنندگان دشوار کرده بود. بخشی از این ساختمانها را نیز به دانشگاه آزاد اسلامی (دانشکده تربیت بدنی) واگذار کردهاند.
اجرای برنامههایی با عنوان مدرنیزاسیون پایتخت در دوران پهلوی، نقش مؤثری در شکلگیری این محله داشت (تعدادی از برجهای ضلع شمال شرقی میدان صنعت ثمره این دوره هستند). شهرسازی متفاوت، برجهای مدرن و خانههای ویلایی که به سرعت در این سالها بنا شدند، شهرک غرب را به یکی از نمادهای شهری جدید ایران تبدیل کرد.[5][8]
با شدت گرفتن ناآرامیها در سالهای ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ و تغییر حکومت، انقلابیونی که با تمسک به استقرار عدالت اجتماعی و رفع هر گونه تبعیض، حکومت را در اختیار گرفته بودند، به مصادره و ملی کردن داراییهای بسیاری در این محله روی آورند. اموال مصادره شده از سوی دادگاههای انقلاب، به ستاد اجرایی فرمان امام و سپس به بنیاد مستضعفان و آستان قدس رضوی منتقل شد تا مطابق اهداف اولیه انقلاب برای بالا بردن سطح زندگی مردم از آنها استفاده شود. از آن زمان به بعد، بنیاد مستضعفان به قدرت تعیینکننده پروژههای عمرانی در این منطقه تبدیل شد و تا سالها نقشی پررنگ تر از شهرداری تهران را بازی میکرد.
شهرسازی مدرن و متفاوت شهرک غرب این تصور را ایجاد میکند که این محله تهران هیچ نماد تاریخی و قدیمی ندارد، در حالی که بلوار خوردین (یکی از بلوارهای اصلی شهرک غرب) که میدان صنعت را به خیابانهای ایران زمین، هرمزان و بلوار دادمان (پونک باختری) متصل کرده، در روزگار قدیم روستایی خوش آب و هوا به همین نام بود؛ روستایی که هنوز میتوان آثارش را در درختهای تنومند حاشیه بلوار و شرشر جوی زلال بازمانده از قنات روستا دید؛ روستایی که سالهاست فراموش شده و از آن جز نامش یعنی خوردین چیزی نماندهاست.[7]
این روستا در ۶ کیلومتری جنوب شرقی امامزاده صالح فرحزاد و ۲ کیلومتری ده ونک قرار داشت و طبق کتاب «جغرافیای تهران» ۸۵ نفر سکنه داشت که همه مسیحی بودند. ده خوردین در دوره ناصرالدین شاه ابتدا جزو املاک مستوفی الممالک بود که درختان کهنسالش خصوصاً در باغ مشهورش (محل فعلی دفتر آستان قدس رضوی در خیابان ایران زمین) هنوز باقیماندهاند. در کتب تاریخی، از این محل با نامهای «خوردین» یا «خُردین» به معنای تپه و برجستگی زمین و به تفسیری دیگر خور (خورشید) یاد شدهاست.[7]
زمینهای این روستا از دهه ۱۳۴۰ خورشیدی تفکیک شدند و شرکتهای بزرگ ساختمانسازی خارجی و داخلی شروع به احداث بناهای گوناگون در آن کردند. باغ اربابی خوردین و قنات خوردین میراث تاریخی شهرک غرب هستند که امروز حصار کشی شده و ورود عموم در آن ممنوع است.[7]
به دلیل وزش دائمی باد از غرب به شرق در تهران و نیز پالایش هوا توسط انبوه درختان بوستانها و کوههای مجاور، شهرک غرب از مناطق خوش آب و هوای تهران به حساب میآید و از هوای به مراتب بهتری نسبت به سایر مناطق شمالی شهر برخوردار است.[9]
شهرک غرب از نظر موقعیت جغرافیایی حدوداً در ۵۱ درجه و ۲۱ دقیقه طول شرقی و ۳۵ درجه و ۴۶ دقیقه عرض شمالی قرار گرفتهاست.[10]
میانگین ارتفاع زمینهای شهرک غرب از سطح دریا حدود ۱۵۳۵ متر، میانگین مقدار باران سالیانه ۴۰۵ میلیمتر و متوسط سالیانه رطوبت نسبی هوا ۴۵ درصد میباشد.[11]
جهت وزش باد غالب، غربی (۲۷۰ درجه) و متوسط سرعت وزش باد ۵/۵ متر بر ثانیهاست. نسیمی از درههای خنک کوهستان شمال در شب (بادکوه) و نسیم خفیفی از بیابانهای جنوب تهران در روز (باد دشت) بهطور آهسته هر شبانه روز جریان دارد.[11]
ساکنان اولیه شهرک غرب از چهرههای فرهنگی، پزشکان متخصص و استادان دانشگاه بودند. از ساکنان معروف این محله میتوان به علیاکبر سیاسی، مجید اندرز، محمدابراهیم باستانی پاریزی، عنایتالله رضا، ایرج افشار سیستانی، رزا منتظمی[12] منصوره اتحادیه[13] و خسرو سینایی[14] اشاره کرد.
خیابان بندیها و بلوارهای زیبا و عریض و امکان دسترسی سریع به چندین بزرگراه اصلی تهران از جمله بزرگراههای چمران (پارک وی)، نیایش، یادگار امام، همت، شیخ فضلالله نوری و حکیم، سامانه ترافیکی بسیار مطلوبی را در این قسمت از شهر تهران به وجود آوردهاست.[15]
وجود خانههای ویلایی متعدد[5] که جمعیت بسیار کمی را در خود جای دادهاند، باعث شده تا سکوت و زیبایی خیابانهای فرعی شهرک غرب، زبانزد تهرانیها باشد. در تازهترین نتیجه مسابقه «کوچه خوب شهر تهران»، گذر اردیبهشت خیابان ایران زمین از میان ۲۵۰۰ گزینه، به عنوان بهترین کوچه منطقه ۲ تهران انتخاب شدهاست.[16]
خیابانهای بنبست بسیاری در این محله وجود دارند که علّت اصلی طراحی آنها به این شکل، بالا بردن امنیت و آرامش هرچه بیشتر ساکنان بودهاست (ابتدای این بنبستها دارای راهبند و اتاقک نگهبانی است و در انتهای آنها فضای باز دایره مانندی جهت دور زدن خودروها در نظر گرفته شده و پس از آن پیادهرو به فضای سبز یا پیادهروی خیابان اصلی پشت متصل است که در محل تلاقی مجدداً در فلزی یا اتاقک نگهبانی دیده میشود، بدین وسیله کلیه رفتوآمدها در صورت توافق اهالی کنترل میشود).
میدان صنعت تنها میدان محلهاست و به همین جهت میان مردم تهران، با نام «میدان شهرک غرب» نیز معروف است. این میدان در ۱۰ تیر سال ۱۳۷۵ خورشیدی همزمان با روز صنعت افتتاح شده و در جنوب محله قرار دارد و انتهای شمالی بزرگراه شیخ فضلالله نوری (بزرگراه امام) و مسیرهای ورودی-خروجی بزرگراه همت را به بلوارهای خوردین، پاک نژاد و فرحزادی متصل کردهاست.[15]
خانههای ویلایی شخصی، بیشترین مساحت زمینهای با کاربری مسکونی این محله را به خود اختصاص دادهاند. از مشخصه این خانهها سقفهای شیروانی آنها است.[5] و برخی از آنها نیز به صورت عمارت زیبایی و متراژ بالا با باغ هستند.
طراحی ساختمانهای گلستان در شهرک غرب نزدیک میدان صنعت کنونی از آثار جردن گروزن است.[17] شهرک غرب در آغاز «شهرک فرحزاد» نامیده میشد. ساخت پروژه بر عهده شرکتی دیگر از آمریکا بنام Starrett بود،[18] که به انقلاب سال ۵۷ ایران خورد و بهدست آنان تکمیل نشد.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ و روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی در ایران، بخشی از زمینهای شهرک غرب توسط سازمانهای دولتی مانند: بنیاد مستضعفان مصادره و به تعاونیهای مسکن واگذار گردید که منجر به ساخت اولین آپارتمانهای چهار طبقه هشت واحدی در شهرک غرب شد. این امر باعث اعتراض ساکنان محله گردید.
پس از پایان ساخت و سازها، اعضای تعاونیهای مسکن این واحدهای مسکونی را به متقاضیان عادی مسکن واگذار کردند. بسیاری از این آپارتمانها به مرور زمان توسط مالکانشان نوسازی شدند و ظاهری متفاوت پیدا کردند، اما میزان تراکم آنها تاکنون تغییری نداشتهاست.[نیازمند منبع]
مجتمعهای تجاری بزرگ در شهرک غرب از مشهورترین مراکز خرید تهران هستند و خریداران بسیاری را از محلات دیگر تهران جذب کردهاند. در این مجتمعها انواع کالاهای مصرفی با برندهای مختلف سراسر جهان به فروش میرسد. وجود فروشگاههای ارائهکننده مدهای جدید پوشاک یکی از عوامل جذب خریداران فرامحلیای مراکز است، این گونه فروشگاهها قدرت تأثیرگذاری چشمگیری روی نحوه پوشش مردم تهران دارند، از این رو همیشه مورد توجه تولیدکنندگان عمده و طراحان مد بودهاند. البته نهادهای دولتی نیز به خاطر این خاصیت، همواره سعی در کنترل این فروشگاهها داشتهاند.
پروژههای چندین مجتمع تجاری جدید در شهرک غرب در حال تکمیل هستند اما مجتمعهای مشهور و فعال این محله عبارتاند از:
در شهرک غرب برخلاف بیشتر محلههای تهران که فروشگاههای کوچک در آنها به صورت پراکنده دیده میشوند، این واحدها در نقاط خاصی تجمع پیدا کردهاند. مجموعه فروشگاههای سازماندهی شده و یکپارچه در کنار «مسجد النبی» در خیابان گلستان جنوبی، یک نمونه بارز از این نوع اجتماعات است؛ در این مجموعه واحدهای صنفی مختلف از جمله سوپرمارکت، داروخانه، نانوایی، میوه و تره بار، لوازم الکتریکی، گل فروشی، خدمات رایانهای، کرایه خودرو، نوشت ابزار و… با مدیریتهای جداگانه در حال فعالیت هستند.
فاز یک
فاز دو
فاز سه
فاز چهار
فاز پنج
فاز شش
فاز هفت (پس از انقلاب)
باغهای توت در شمال شرقی محله، باغ خوردین، کمربند سبز شهرک غرب، محوطههای جذاب و سرسبز برجهای محله و… بخش زیادی از فضای سبز شهرک غرب را تشکیل میدهند اما ورود به آنها برای عموم مردم مجاز نیست و باغهای قدیمی نیز دارای مسیرهای مناسب و مبلمان شهری برای استفاده گردشگران نیستند.
پارکهای عمومی دارای مسیر پیادهروی، مبلمان و… عبارتاند از:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.