شاتل فضایی
From Wikipedia, the free encyclopedia
شاتل فضایی (به انگلیسی: Space Shuttle)، نخستین فضاپیمای قابل استفاده مجدد در جهان بود که اولین بار در سال ۱۹۸۱ پرتاب شد. سه بخش اصلی آن مدارگرد، موتورهای تقویتکننده و مخزن خارجی سوخت بودند. ویژگی اصلی شاتل این بود که مهمترین جزء آن، یعنی مدارگرد، میتوانست به دفعات متعدد به فضا پرتاب شود و روی زمین فرود بیاید. کاشیهای سرامیکی مقاوم در برابر حرارت که روی بدنه مدارگرد شاتل قرار داشتند، مانع از سوختن آن هنگام عبور از جو زمین میشدند.
عملکرد | Manned orbital launch and reentry |
---|---|
سازنده | United Space Alliance: Thiokol/ای تی کی (SRBs) لاکهید مارتین/مارتین مریتا (ET) بوئینگ/راکول اینترنشنال (مدارگرد) |
کشور مبدأ | ایالات متحده آمریکا |
ابعاد | |
بلندی | ۵۶٫۱ متر (۱۸۴٫۲ فوت) |
قطر | ۸٫۷متر (۲۸٫۵ فوت) |
جرم | ۲۰۳۰ تن (۴۴۷۰۰۰۰پوند) |
ظرفیت | |
بار مفید به لئو | ۲۴۴۰۰کیلوگرم (۵۳۶۰۰پوند) |
بار مفید به GTO | ۳۸۱۰کیلو (۸۳۹۰پوند) |
بار مفید به مدار قطبی (فضا) | ۱۲۷۰۰کیلوگرم (۲۸۰۰۰پوند) |
تاریخچهٔ پرتاب | |
وضعیت | بازنشسته |
سایتهای پرتاب | LC-39, پایگاه فضایی کندی SLC-6, Vandenberg AFB (unused) |
مجموع پرتابها | ۱۳۳ |
پرتاب(های) موفق | 132 successful launches 131 successful re-entries |
پرتاب(های) ناموفق | ۲: (launch failure, Challenger); and (re-entry failure, Columbia) |
نخستین پرواز | April 12, 1981 |
افراد یا محمولههای منتقلشده | Tracking and Data Relay Satellites آزمایشگاه فضایی Great Observatories (including Hubble) Galileo, Magellan, Ulysses Mir Docking Module ISS components |
بوسترها - Solid Rocket Boosters | |
شمار بوسترها | ۲ |
موتورها | ۱ solid |
رانش | ۱۲٫۵ MN each, سطح آبهای آزاد liftoff (۲٬۸۰۰٬۰۰۰ پوند-نیرو) |
تکانه ویژه | 269 s |
مدتزمان سوختن | 124 s |
سوخت | solid |
مرحلهٔ نخست - External Tank | |
موتورها | ۳ SSMEs located on Orbiter |
رانش | 5.45220 MN total, sea level liftoff (1,225,704 lbf) |
تکانه ویژه | 455 s |
مدتزمان سوختن | 480 s |
مرحلهٔ دوم مدارگرد | |
موتورها | ۲ سیستم مانور مداری شاتل فضایی |
رانش | 53.4 kN combined total vacuum thrust (12,000 lbf) |
تکانه ویژه | 316 s |
مدتزمان سوختن | 1250 s |
سوخت | MMH/N۲O۴ |
پس از فضاپیمای مرکوری، جمینی و فضاپیمای آپولو (که بر روی ماه فرود آمد)، آمریکاییها به دنبال ساخت فضاپیماهای رفت و برگشتی و با قابلیت استفاده مجدد رفتند و به این ترتیب، شاتلهای فضایی ساخته شدند. شاتلها تا ۷ سرنشین و ۲۵ تن تجهیزات را در خود جای میدادند و زمان طولانیتری را در مدار زمین به سر میبردند. آنها همچنین به یک بازوی روباتیک مجهز بودند که به کمک آن میتوانستند ماهوارهها را به دام انداخته، اقدامهای لازم را برای تعمیر یا انتقال آنها انجام دهند.
تاکنون شش شاتل به نامهای انترپرایز، کلمبیا، چلنجر، دیسکاوری، آتلانتیس و اِندِور ساخته شدهاند که شاتل نخست (انترپرایز)، آزمایشی بود و قابلیت پرواز در فضا را نداشت. از میان پنج شاتل دیگر نیز چلنجر و کلمبیا دچار سانحه شدند و فقط سه شاتل دیسکاوری، آتلانتیس و اِندِور تا سال ۲۰۱۱ مشغول به کار بودند. به دلیل دو سانحه که باعث کشته شدن ۱۴ فضانورد و از دست رفتن ۲ فضاپیمای شاتل شد (فضاپیمای چلنجر در سال ١٩٨۶ و فضاپیمای کلمبیا در سال ٢٠١٠)، ناسا در سال ۲۰۱۱ میلادی شاتل را بازنشسته کرد.
پس از کنار گذاشته شدن شاتلها، ماموریتهای فضایی برای جابجایی فضانوردان و تجهیزات به ایستگاه بین المللی فضایی (ISS)، توسط فضاپیمای روسی سایوز (به روسی: Союз) (به انگلیسی: Soyuz)، انجام میشوند.
شاتلهای فضایی بسیار پرهزینه بودند، بهطوریکه فقط پرتاب آن پانصد میلیون دلار هزینه دربرداشت و این، غیر از هزینههای نگهداری و تعمیرات آن بود. همین هزینههای سنگین موجب شد تا روسیه از فضاپیمای بوران خود که یک کپی از شاتل بود استفاده نکند. بوران با قدرت حمل ۳۰ تن تجهیزات و استفاده از امکانات ناوبری پیشرفته، قابلیتهای بالاتری از همتای آمریکایی خود داشت؛ اما به دلیل هزینههای بسیار بالا، روسیه از آن استفاده نکردهاست.