دینگ

برای دیگر کاربردها، دینگ (ابهام‌زدایی) را ببینید.

دینَگ (پارسی میانه: Dēnag؛ سلطنت: ۴۵۷–۴۵۹ میلادی) همسر یزدگرد دوم، شاهنشاه ساسانی و مادر هرمز سوم، پیروز سوم و بلاش یکم از دودمان ساسانی بود. ملکه دینگ زنی بسیار قدرتمند و بانفوذ بود و در زمان جنگ داخلی میان پسرانش به عنوان نایب‌السلطنه بر کشور فرمان می‌راند.^[1]

دینگ
بانبشنان بانبشن «ملکه ملکه‌ها»
ملکه ملکه‌های ایران‌شهر (نایب‌السلطنه)
سلطنت	۴۵۷–۴۵۹
تاج‌گذاری	۴۵۷
شاهنشاه	هرمز سوم
ملکه ایران‌شهر
سلطنت	۴۴۰–۴۵۷
تاج‌گذاری	۴۴۰
پیشین	سپینود
همسر(ان)	یزدگرد دوم
فرزند(ان)	هرمز سوم پیروز یکم بلاش یکم زریر
خاندان	خاندان ساسان

زندگی

ریشه دینگ ناشاخته است، اگرچه با توجه به اینکه نام وی پیشتر توسط شاهزادگان ساسانی استفاده می‌شده‌است، او ممکن است عضوی از خانواده سلطنتی بوده باشد.^[2]

وقتی یزدگرد یکم در سال ۴۵۷ به مرگ طبیعی درگذشت، هرمز سوم که در سگستان حکومت می‌کرد، به عنوان جانشین پدرش در ری به تخت نشست. برادر کوچک‌ترش پیروز یکم، با پشتیبانی بزرگ خاندان مهران ،رهام مهران، به شمال شرقی کشور گریخت و شروع به جمع‌آوری ارتش کرد تا تاج‌وتخت را از آن خود کند.^[3][4] بدین ترتیب شاهنشاهی ساسانی درگیر یک مبارزه دودمانی و دچار چندپارگی شد و در این مدت دینگ، مادر این دو برادر، به عنوان نایب‌السلطنه از تیسفون بر کشور فرمان می‌راند.^[3] پیروز سرانجام در مبارزه پیروز و به پادشاه جدید شاهنشاهی ساسانی تبدیل شد. هرمز و سه نفر دیگر از اعضای خانواده‌اش نیز کشته شدند.^[5]

مُهر

مُهری از دینگ بر جای مانده‌است که تصویر نیم‌تنه او با اسم و لقبش بانبشنان بانیش (ملکه ملکه‌ها) به حروف پهلوی در آن کنده شده‌است. این بانو با چهره‌ای زیبا و مصمم، تاجی بر سر دارد که برفراز آن گیسوانش به‌شکل گویی با نوار کوچکی بسته شده‌است. گوشواره‌ای که دارای سه مروارید است در گوش و گلوبند مرواریدی در گردنش دیده می‌شود و گیسوان مجعدش به چندین رشته بافته و فروافتاده‌است. تاج مدور او دارای لبه‌ای است که با جواهرات مزین شده‌است.^[6]

پژوهشگران در مورد مالکیت این مُهر اختلاف نظر دارند. بیشتر محققان آن را متعلق به دینگ بابکان می‌دانند. علیرضا شاپور شهبازی، ارنست هرتسفلد و فیلیس اکرمناز جمله کسانی هستند که این مُهر را از آن دینگ همسر یزدگرد دوم و مادر هرمز و پیروز می‌دادند.^[7]

پانویس

1. تورج دریایی، شاهنشاهی ساسانی، برگردان مرتضی ثاقب‌فر، نشر ققنوس، چاپ یکم، ۱۳۸۳. شابک ‎۹۶۴−۳۱۱−۴۳۶−۸، ص۴۰.
2. Brosius.
3. Kia 2016, p. 248.
4. Pourshariati 2008, p. 71.
5. Shahbazi 2004, pp. 465–466.
6. کریستن سن، ص ۳۱۲
7. «جایگاه اجتماعی زنان در دوره ساسانی (به استناد مُهرها و اثر مُهرها)» (PDF). نشریه مطالعات هنر اسلامی. ۱ آذر ۱۳۹۹.

منابع

• کریستین سن، آرتور. ایران در زمان ساسانیان، ترجمهٔ رشید یاسمی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات امیرکبیر ۱۳۶۷

• Brosius, Maria. "WOMEN i. In Pre-Islamic Persia". Encyclopaedia Iranica, Vol. London et al.
• Daryaee, Touraj (2008). Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. I.B.Tauris. pp. 1–240. ISBN 978-0-85771-666-8.
• Gignoux, Philippe (1994). "Dēnag". Encyclopaedia Iranica, Vol. VII, Fasc. 3. p. 282.
• Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-645-3.
• Shahbazi, A. Shapur (2004). "Hormozd III". Encyclopaedia Iranica, Vol. XII, Fasc. 5. pp. 465–466.
• Kia, Mehrdad (2016). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1-61069-391-2.