دژ ایلال یا قلعهٔ ایلال پناهگاهی بود در مازندران که در زمان یورش چنگیز خان مغول به ایران، زنان و کودکان حرم خوارزم به سرکردگی ترکان خاتون بدان پناه آوردند.
 | برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. (مه ۲۰۱۴) |
۱۰ سال پس از این که سلطان محمد خوارزم‌شاه با کشتن یکی از امرای کبود جامه، بر تبرستان چیره شد، چنگیز خان مغول به ایران یورش آورد. در پی این تاخت و تاز و برای اینکه زنان و کودکان دربار از این رویداد در پناه بمانند، ترکان خاتون (مادر سلطان محمد خوارزم‌شاه) با گروه بسیار زنان و کودکان از راه جوین به مازندران آمد و به گواه تاریخ در یکی از دژهای کوهستانی مازندران پنهان شد. بر سر اینکه آن دژ که سلطان محمد خوارزم‌شاه به همراه زنان و کودکان به آنجا گریختند دقیقاً در کجا می‌باشد اختلاف وجود دارد. گذشته‌نگاران آن پناهگاه را «دژ ایلال» گفته‌اند.
- سید ظهیرالدین در تاریخ مازندران و اعتمادالسلطنه در «تاریخ‌التدوین فی جبال‌الشروین» نوشته‌اند که سلطان محمد خوارزم‌شاه زنان و خزانه خود به دژ ایلال سوادکوه فرستاد.
- اعتمادالسلطنه به نقل از شیخ علی گیلانی محل آن را در قلعهٔ اولاد قید کرده‌است.
- آقای شیخ صدوق گوران حاتمی از اهالی اریم سوادکوه که از دانشمندان و محترمین آن بخش است اظهار کرده که ایلال محلی است از توابع چرات و لوپی و کوهی است بسیار بلند و صعب‌العبور. بر بالای این کوه زمینی است پهناور و چمنزار که نشانهٔ آبادی آن هنوز نمودار است. به گفته قدما محل پناهگاه زنان خوارزمی همان‌جا است.
- در تاریخ جلالی نورالدین محمد زیدری، نام ایلال بدون شناسایی مشخصات آن آمده‌است.
- در جلد دوم تاریخ علاءالدین عطاملک جوینی وارد است که سلطان محمد با فرزندان و خزائن از راه دهستان متوجه مازندران شد. چون به این شهرستان رسید ترکان خاتون را با حرم‌ها به قلاع لاریجان و ایلال فرستاد و سبتای به عقب سلطان به مازندران رفت و به محاصره قلاع مذکور لشکر بنشاند.
- عباس اقبال استاد پیشین دانشگاه تهران نیز در تاریخ خود صریحاً ایلال را از قلاع لاریجان دانسته‌است.
- هبت الله بیاتی دبیر ادبیات و فقه دبیرستان‌های آمل که از فحول ادبا و فقهای آن شهرستان است در تأیید گفته این دسته از مورخان مطالبی نوشته‌است.
در تقسیمات امروزی کشور ایران مکانی به نام ایلال نه در سوادکوه و نه در لاریجان وجود ندارد. ولی در دودانگهٔ هزارجریب روستایی به نام ایلال[1]هست که در برابر و پیوست کوه‌اش، چکادی به نام شاهدژ وجود دارد. اسماعیل مهجوری نویسندهٔ تاریخ مازندران پس از یادآوری ریزگان شاهدژ و قلعه‌اش گمان دیگری را نیز پیش می‌کشد: «با این توضیح دور نیست که زنان حرمسرای محمد خوارزم شاه به این دژ آمده باشند که هم به کوه قارن و دهستان و هم به آبسکون و تمیشه نزدیک است و هم به شاهراه قدیم عراق و خراسان اتصال دارد».
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
