دختر آخرین امپراتور ترابوزان From Wikipedia, the free encyclopedia
دسپینا خاتون (۱۴۳۸ ترابزون - ۱۴۷۸ دیاربکر) یا دسپینا کاترینا دختر امپراتور ترابوزان ژان چهارم بود. وی در سال ۱۴۵۸ میلادی با اوزون حسن، پادشاه آق قویونلو ازدواج کرد. ازدواج سیاسی رابطهٔ بین اوزون حسن و مسیحیان را تقویت و ضدیت بین ایران و عثمانی را تقویت نمود. شرط ازدواج این بود که دسپینا اجازه داشته باشد به مسیحیت ادامه دهد.[2] وی به همراه گروهی از روحانیون مسیحی به ایران آمد و در در ایران کلیسایی در دیاربکر و کلیسایی در تبریز تأسیس کرد. دسپینا دارای دختری به نام مارتا (حلیمه) شد که همسر شیخ حیدر و مادر شاه اسماعیل صفوی بود که در ۱۵۰۱ میلادی عامل تغییر دین رسمی ایران از شافعی به شیعه شد.[3][4]
کاترینو زنو که در سال ۱۴۷۳ بعنوان سفیر ونیز در دربار اوزون حسن حاضر شد، همسر خواهرزادۀ دسپینا بود.[5]
او به سبب زیبایی و همسری رقیب عثمانی‌ها، در اروپای قرون وسطی شهرتی اسطوره‌ای پیدا کرد. اوزون حسن اتحاد ضدعثمانی خود را با این ازدواج تقویت کرد و پشتیبانی یونانیان، ارمنیان و مردمان گرجی بسیاری را به دست آورد.
.jpg)
گفته می‌شود که اسم او در زمان تولد کاترین بوده‌است. او دختر همسر دوم ژان چهارم ترابوزان بود. اما بعضی متون دیگر وی را دختر دیوید برادر ژان چهارم خوانده‌اند. بعضی متون دیگر وی را دختر نامشروع ژان چهارم از همسر دومش خوانده‌اند. او ابتدا قرار بود با پادشاه قسطنطنیه به نام کنستانتین یازدهم ازدواج کند ولی این ازدواج صورت نگرفت. زیبایی دسپینا در متون مختلف ذکر شده‌است. به‌طور مثال جهانگرد ایتالیایی راموسیو در نوشتارهای خود آورده‌است: «در این زمان در ترابوزان حاکمی به نام کالو ژوئانیس (ژان چهارم) حکومت می‌کرد که او مسیحی بود و دختری به نام دسپینا کاتو داشت، بسیار زیبا، و اعتقاد عمومی بر این بود که در تمامی سرزمین ایران شهرت زیبایی و شخصیت او زبانزد بود.» این داستان ممکن است کمی دارای اغراق باشد، با این وجود علاقهٔ اوزون حسن به ازدواج با این دختر نشان‌دهندهٔ زیبایی او است. اوزون حسن به پدر او قول داد که نیروهای رزمی خود را برای دفاع از ترابوزان بفرستد و دسپینا اجازه یافت که دین مسیحیت خود را آزادانه در دربار او انجام دهد.
بعد از سقوط قسطنطنیه در سال ۱۴۵۳ توسط سلطان محمد فاتح، ترابوزان آخرین سنگر امپراتوری بیزانس و دین مسیحیت ارتدوکس بود. ترکان عثمانی از زمان فتح قسطنطنیه چندین بار به ترابوزان حمله کردند. از این رو اتحاد با آق قویونلو که با عثمانیان روابط خوبی نداشتند باعث دفع حملات عثمانی می‌شد. اما این ازدواج برای بسیاری مسیحیان شگفت‌آور بود زیرا دختری یونانی مسیحی به ازدواج پادشاهی مسلمان درمی‌آمد. با اینکه این ازدواج در دین مسیحیت ارتدوکس دارای اشکال بود ولی ژان چهارم فواید این اتحاد را مهم‌تر از مشکلات مذهبی می‌دانست.
با این حال، اتحاد ترابوزان-اوزون حسن با مرگ ژان چهارم در سال ۱۴۵۹ میلادی سست شد. جانشین ژان، برادر او دیوید رابطهٔ خود را با اوزون حسن کم کرد و تصمیم گرفت از پاپ در روم درخواست کمک کند.
عثمانی در سال ۱۴۶۱ میلادی باز به ترابوزان حمله کرد که این کار باعث جنگ با اوزون حسن شد. ولی بعد از مدتی به دلیل سستی رابطه با دیوید، اوزون حسن از جنگ با عثمانی دست کشید و سلطان محمد فاتح در ۱۵ اوت ۱۴۶۱ میلادی ترابوزان را تسخیر و امپراتوری کومننه را پایان بخشید.
در سال ۱۴۶۳ میلادی دیوید پادشاه ترابوزان که در آدریانوپول به همراه پسرانش زندانی بود نامه‌ای به دسپینا نوشت. سلطان محمد فاتح از این نامه خبردار شد و دستور داد دیوید و پسرانش در اول نوامبر ۱۴۶۳ اعدام گردند.[6]
آخرین امیدهای دسپینا برای نجات امپراتوری پدرش در زمانی که ترابوزان شکست خورد و عمویش اعدام گردید تبدیل به یأس شد. او و اوزون حسن آخرین سال‌های عمر خود را در کاخی در هارپوت به همراه دخترانش گذراندند. آخرین سال‌های عمر او در عبادت سپری شد. اطلاعات چندانی از او بعد از مرگ شوهرش در سال ۱۴۷۸ میلادی در دست نیست. او در کلیسای سنت جورج دیاربکر دفن شد.
یعقوب
مارتا (به نام حلیمه) که در سال ۱۴۷۱ با شیخ حیدر ازدواج کرد.
دو دختر دیگر که کاترینو زنو در دمشق با آنها ملاقات کرد و در آنجا به زبان یونانی پونتیک صحبت کردند.
داستان‌های زیادی در مورد شاهزادهٔ ترابوزان به خصوص در متون غربی وجود دارد. پیزانلو نقاش ایتالیایی چندین اثر در مورد شاهزاده ترابوزان دارد. در کلیسایی در ورونا اثری از پیزانلو وجود دارد که معمولاً تصویر دسپینا دانسته می‌شود.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
