دریای خزر
بزرگترین دریاچه جهان / From Wikipedia, the free encyclopedia
دریای خَزَر،[3] دریای مازَندَران[4][5] یا دریای کاسپین[6][7][8][9][10][11][12][13][14] پهنهای آبی است که از جنوب به ایران، از شمال به روسیه، از غرب به روسیه و جمهوری آذربایجان و از شرق به جمهوریهای ترکمنستان و قزاقستان محدود میشود. دریای خزر در گذشته بخشی از دریای تتیس بود که اقیانوس آرام را به اقیانوس اطلس متصل میکرد. این دریا که گاهی بزرگترین دریاچه جهان و گاهی کوچکترین دریای خودکفای کره زمین طبقهبندی میشود، بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی است. طول آن حدود ۱۰۳۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتر و عرض آن بین ۱۹۶ تا ۴۳۵ کیلومتر است. سطح دریای خزر در حدود ۲۸ متر پائینتر از سطح دریاهای آزاد است.
دریای خزر | |
---|---|
ورکانه (مادها و هخامنشی)، وهرکانه (= هیرکانیوم) (ایلامیان و اشکانیان)، کاسپی (ساسانیان)،[1] هیرکانی، تبرستان، قزوین، گیلان، آبسکون، کبود، وُئوروکَشَ، دیلم، دیلمستان، دیلمان، گرگان، مازندران، و کاسپین (به انگلیسی) | |
موقعیت | ۴۲°شمالی ۵۰٫۵°شرقی / 42; 50.5 |
منبعهای رود | سفیدرود - رودخانه هراز - ولگا - کورا - اترک - سولاک |
کشورهای حوضه | ایران روسیه ترکمنستان قزاقستان جمهوری آذربایجان |
مساحتِ رو | ۳۷۰٬۰۰۰ تا ۴۲۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (با توجه به عوامل متغیر)[2] |
میانگین ژرفا | ۱۸۷ متر |
حجم آب | ۷۸٫۲۰۰ کیلومتر مکعب |
طول کرانه۱ | ۶۵۰۰ کیلومتر[2] |
مناقشهها | مناقشات راجع به میزان مالکیت این دریا بین کشورهای هم جوار، در طول یک دهه گذشته جریان دارد. |
منبعها | ذخایر نفت و گاز |
زیاگان | انواع ماهیان خاویاری |
۱ درازای ساحل سنجش خوشتعریفی نیست. |
قسمت شمالی این دریا بسیار کمعمق است. بهطوریکه تنها نیم درصد آب دریا در یکچهارم شمالی دریا قرار دارد و عمق آن بهطور میانگین کمتر از ۵ متر است. حدود ۱۳۰ رودخانه به این دریا میریزند که بیشتر آنها از شمال غربی به دریا میپیوندند. بزرگترین آنها رود ولگا است که هر سال بهطور میانگین ۲۴۱ کیلومتر مکعب آب را وارد دریای خزر میکند. رودهای کورا ۱۳، اترک ۸٫۵، اورال ۸٫۱ و سولاک ۴ کیلومتر مکعب آب را سالانه وارد دریای خزر میکنند.
طبیعت بستهٔ خزر، آن را زیستگاه جانوران و گیاهان منحصر به فردی کردهاست، اما در عین حال موجب شده تا در مقابل آلودگیهای کشاورزی و صنعتی و نفتی بسیار آسیبپذیر باشد. از منابع مهم دریای خزر ذخایر نفت و گاز موجود در زیر بستر دریا و همچنین انواع ماهیان خاویاری را میتوان نام برد.
کمیتهٔ تخصصی نامنگاری و یکسانسازی نامهای جغرافیایی ایران در جلسهٔ مورخ ۱۸ آذر ۱۳۸۱ این کمیته مستقر در سازمان نقشهبرداری کشور متن ذیل را به تصویب رساند:
جهت جلوگیری از هرگونه سوءتفاهم احتمالی و جلوگیری از تشتت آراء در زمینهٔ نام پهنهٔ آبی شمال کشور، از نام «خزر» در داخل کشور و «Caspian» در متون خارجی، قراردادها و معاهدات بینالمللی استفاده گردد.
دریای خزر ۴۰ تا ۴۴ درصد از کل آب دریاچه های جهان را تشکیل میدهد.[15]