دانشنامه
مجموعهای نوشتاری شامل اطلاعاتی دربارهٔ همهٔ شاخههای دانش یا یک شاخه از آن / From Wikipedia, the free encyclopedia
دانشنامه[1] یا دائرةالمعارف، مجموعه یا گردایهٔ نوشتاریِ جامع و فشردهای است که شامل اطلاعاتی دربارهٔ همهٔ شاخههای دانش یا شاخهٔ مشخصی از دانش است. واژهٔ دانشنامه در زبان فارسی تاریخ کهنی دارد و دانشنامههای کهنی نیز به زبان فارسی نوشته شدهاند[2] و واژهٔ دائرةالمعارف نیز برابرنهادهٔ اصطلاح Encyclopaedia است که خود برگرفته از اصطلاح یونانیِ Enkyklios Paideia بهمعنای آموزش فراگیر است، و در اصل بر مباحثی چون دستور زبان، معانی و بیان، موسیقی، ریاضیات، فلسفه، اخترشناسی، و تربیت بدنی دلالت دارد. این مفهوم به پیدایش اندیشهی گردآوری مواد آموزشی پیشرفته در اثری واحد انجامید که در آن روابط و درونمایهٔ هنرها و علوم گوناگون تشریح میشود. در گذشتهای دور، تلاشهایی برای تهیهٔ آثاری از این نوع به عملآمد و در زبان انگلیسی سِر توماس الیوت (به انگلیسی: Sir Thomas Elyot) این اصطلاح را برای نخستین بار در سال ۱۵۳۱ در اثری موسوم به حاکم (به انگلیسی: Governour)، رسالهای دربارهٔ تعلیم و تربیت، بهکار برد.[3] دانشنامه نباید با لغتنامه اشتباه شود: درحالیکه لغتنامهها بهمعنی هر یک از سرمدخلهایشان که معمولاً یک واژه اند، میپردازند. دائرةالمعارفها حاوی اطلاعاتی دربارهٔ سرمدخلهایشان اند. البته در مواردی مرز این دو روشن نیست.
وب سایتی که هماکنون در آن هستید هم خود نمونهای از دانشنامه است،[4] که به شکل اینترنتی و همگانی و آزاد تألیف و ویرایش میگردد. به این گونه دانشنامهها «ویکی» گفته میشود.[5] از نمونههای دیگر ویکی به زبان فارسی میتوان به ویکی فقه و ویکی شیعه اشاره کرد.
برای فهرستی از دانشنامههای مهم تاریخ، فهرست دانشنامهها و مقالات و فهرست دانشنامههای فارسی را ببینید.