خودمختارگرایی یا اتونومیسم، که به نام‌های مارکسیسمِ خودمختار و مارکسیسم خودگردان هم شناخته می‌شود، یک جنبش و نظریه سیاسی و اجتماعی چپ‌گرا و استبداد ستیز است.[1][2][3] به عنوان یک سیستم نظری، اولین بار در دههٔ ۱۹۶۰ میلادی، در ایتالیا و در میان جنبش عمل‌گرایان (operaismo)، این مکتب ظهور کرد. بعدها گرایش‌های پسا-مارکسیستی و آنارشیستی با الهام از موقعیت‌گرایان، این دیدگاه را ترویج نمودند، که در نتیجه شکست جنبش‌های چپ افراطی ایتالیا در دههٔ ۱۹۷۰ و ظهور تعدادی از نظریه‌پردازان مهم از جمله آنتونیو نگری، ماریو ترونتی، پائولو ویرنو و فرانکو براردی شد.
جورج کاتسیافیکاس به‌طور خلاصه اشکال جنبش‌های خودمختارگرا را این گونه بیان می‌کند که «برخلاف تصمیمات متمرکز و ساختارهای اقتدار سلسله مراتبی نهادهای مدرن، جنبش‌های اجتماعی خودمختار مردم را مستقیماً در تصمیماتی که زندگی روزمره آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، درگیر می‌کنند و به دنبال گسترش دموکراسی و کمک به افراد برای رهایی از ساختارهای سیاسی و الگوهای رفتاری تحمیل شده از خارج هستند»[4] این خواستار استقلال جنبش‌های اجتماعی از احزاب سیاسی،[5] یک دیدگاه انقلابی است که می‌کوشد گزینه‌ای سیاسی عملی برای سوسیالیسم اقتدارگرا یا حکومتی و دموکراسی نیابتی معاصر ایجاد کند.[6]
خودمختارگرایی بر جنبش Autonomen آلمان و هلند و همچنین جنبش مرکز اجتماعات جهانی تأثیرگذار بود و امروزه در ایتالیا، فرانسه و تا حدودی در کشورهای انگلیسی‌زبان تأثیرگذار است. اغلب کسانی که خود را خودمختارگرا توصیف می‌کنند، اکنون از مارکسیست به آنارشیست تغییر جبهه داده‌اند.[7]
وجه تسمیه
اصطلاح اتونومیا یا اتونوم (autonomia یا Autonome) از دو کلمه یونانی تشکیل شده‌است (αὐτο-، auto-، "خود"؛ νόμος nomos، "قانون")، از این رو در ترکیب به معنی "کسی که قانون خودش را می‌سازد" معنی می‌شود. خودمختاری در اینجا لزوماً به این معنای استقلال نیست. در حالی که استقلال به نوعی زندگی استبدادی و جدا از اجتماع اشاره دارد، خودمختاری به زندگی در جامعه اشاره دارد، اما طبق قانون و معیارِ خودِ فرد است. گرچه مفهوم خودمختارگرایی برای یونانیان باستان بیگانه بود، مفهوم آن به‌طور غیرمستقیم توسط ارسطو تأیید می‌شود، وی اظهار داشت که فقط جانوران یا خدایان می‌توانند مستقل باشند و جدا از پولیس ("اجتماع") زندگی کنند. کانت نیز روشنگری را با خودمختاری تعریف کرده و از عبارت معروف " Sapere aude " ("جرئت اندیشیدن") برای بیان این کانسپت استفاده می‌کند.
نظریه
برخلاف سایر اشکال مارکسیسم، مارکسیسمِ خودمختارگرا بر توانایی طبقه کارگر برای اعمال تحول در سیستم نظام سرمایه‌داری، مستقل از دولت، اتحادیه‌های کارگری یا احزاب سیاسی، تأکید دارد. اتونومیست‌ها کمتر از سایر مارکسیست‌ها به فکر سازمان دادن حزب‌های سیاسی هستند و در عوض به فعالیت سازمان یافتهٔ خود، خارج از ساختارهای سازمانی سنتی، توجه دارند. بنابرین مارکسیسم خودمختارگرا یک نظریه «از پایین به بالا» است: یعنی توجهات را به فعالیت‌هایی جلب می‌کند که مقاومت طبقهٔ کارگر خودمختارگرایان می‌تواند در برابر سرمایه‌داری بروز دهد، مانند غیبت در محل کار، گردهمایی در محل کار، خرابکاری و سایر فعالیت‌های براندازانه.
مانند دیگر مارکسیست‌ها، خودمختارگرایان به مبارزه طبقاتی اهمیت اساسی می‌دهند. با این حال، تعریف اتونومیست‌ها از طبقه کارگر نسبت به سایر مارکسیست‌ها تعریف گسترده‌تری دارد و شامل کارگران مزدبگیر (یقه سفید و یقه آبی) افراد بدون مزد (دانش آموزان، بیکاران، خانه داران و غیره) را شامل می‌شود.
نظریه‌پردازان اولیه مانند ماریو ترونتی، آنتونیو نگری، سرجیو بولونیا و پائولو ویرنو مفهوم «غیرمادی» و «کار اجتماعی» را توسعه دادند که مفهوم مارکسیستی کار را به تمام جامعه گسترش داد. آن‌ها اظهار داشتند که ثروت جامعه مدرن توسط کار اشتراکی غیر پاسخگو تأمین می‌شود و فقط اندکی از این کار به صورت دستمزد به کارگران داده می‌شود. دیگر خودمختارگرایان ایتالیایی - به ویژه فمینیست‌ها، مانند ماریاروسا دالا کوستا و سیلویا فدریچی - بر اهمیت فمینیسم و ارزش کار زنان بدون حقوق، برای جامعه سرمایه‌داری تأکید کردند.
میراث
اتونومیستی مارکسیستی و اتونومن آلمانی جنبش‌هایی برای برخی از انقلابیون در کشورهای انگلیسی‌زبان الهام‌بخش بود. به ویژه توسط آنارشیست‌ها، که بسیاری از آن‌ها تاکتیک اتونومیستی چپ اتخاذ کرده‌اند، به کار رفته.[8] جنبش operaismo ایتالیایی بر دانشگاهیان مارکسیست مانند هری کلیور، جان هالووی، استیو رایت و نیک دایر-ویتفورد نیز تأثیر گذاشت.[9] در دانمارک و سوئد، این کلمه به عنوان یک عبارت جذاب برای آنارشیست‌ها و به‌طور کلی چپ‌های خارج از پارلمان استفاده می‌شود.[10][11]
متفکران
- فرانکو «بیفو» براردی
- جورج کافنتزیس
- هری کلیور
- سیلویا فدریسی
- مایکل هاردت
- جان هالووی
- آنتونیو نگری
- ماریو ترونتی
- پائولو ویرنو
- نیک دایر-ویتفورد
- مائوریتزیو لازاراتو
- کریستین فوخس (جامعه‌شناس)
جنبش‌ها و سازمان‌ها
- پایگاه اباهلالی میوندولو
- بلیتز (نروژ)
- دیسوبدینتی
- جنبش کارگران بی خانمان MTST
- Kämpa tillsammans! Kämpa tillsammans!
- خودمختارگرایان لندن
- Plan C، یک گروه کمونیست ضد استبداد انگلیس با الهام از خودمختارگرایی است.
- فدراسیون جوانان آنارکو-سندیکالیست سوئد
- اونگدامشست، تصرف‌گرایان خودمختارگرای دانمارکی
- ارتش آزادیبخش ملی زاپاتیستا
پانویس
منابع
پیوند به بیرون
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
