جنسیت سوم
From Wikipedia, the free encyclopedia
جنسیت سوم مفهومی است که در آن افراد چه توسط خودشان و چه توسط جامعه، به عنوانِ «نه مرد و نه زن» معرفی میشوند. همچنین این مولفه به مثابهٔ یک مقوله اجتماعی به صورتِ تاریخی-فرهنگی در برخی جوامع وجود دارد. جوامع و فرهنگهایی که سه جنسیت یا بیش از آن را به رسمت میشناسند.
هرچند برخی مردمشناسان و جامعهشناسان جنسیتهای چهارم[1] و پنجم[2] را هم هم معرفی کردند اما اصولاً واژهٔ «سوم» در این بافت به معنای «بقیه» است و شاملِ همهٔ جنسیتهای احتمالیِ سه و سه به بعدِ موردِ بحث میشود.
وضعِ خودشناسی یا دیگریشناسی توسط جامعه به عنوان مرد، زن یا غیره، معمولاً با هویت جنسیتی و نقش جنسیتی فرد در فرهنگ ویژهای که در آن میزیَد هم تعریف میشود.
بیشتر فرهنگها پیروِ یک سامانهٔ دودویی در مقولهٔ جنسیت هستند که افراد در آن دارایِ دو جنسیتِ پسر/مرد و دختر/زن هستند.[3] جنسیتهای سوم یا چهارم، ممکن است در فرهنگهایی که درشان به رسمیت شناخته شدهاند، بیانگرِ عناصرِ متفاوتی باشند. بومیان هاوایی و تاهیتیها و ماهوها حالتی میانی بین زن و مرد قائل اند که به نام «حدود جنسیتی» شناخته میشود.[4] برخی از بومیان سنتیِ آمریکا با نامِ دینه در جنوبِ غربی ایالات متحده طیفی از چهار جنس را میشناسند: زن مؤنث، زن مذکر، مرد مؤنث و مرد مذکر.[5]
اینکه فرهنگی جنسیت سوم را به رسمیت میشناسد الزاماً به این معنی نیست که آنها در آن فرهنگ ارزشمند قائل شدهاند؛ بلکه این بهرسمیتشناسی، اغلب در نتیجهٔ بیارزشانگاری زنان در آن فرهنگ است.[6]
در حالی که مفاهیمِ جنسیتیِ سوم و چهارم و… در شماری از فرهنگهای غیرغربی یافت میشوند، هنوز برای جریان اصلی فرهنگ غربی و تفکر مفهومی، جدید هستند.[7] این مفهوم به احتمال بالا در خردهفرهنگهای دگرباشانِ جنسی پذیرفته شده باشد. در حالی که دانشمندان جریان اصلی غربی، اغلب به دنبال درک اصطلاح «جنس سوم» صرفاً در زبان بودهاند. سایر پژوهشگران تأکید میکنند که عدم درک و تطابقِ دانشمندانِ جریانِ اصلی با زمینهٔ فرهنگی این اصطلاح در اقوام گوناگون، اولا منجر به گسترش تزهای نادرست از افرادی شدهاست که این پژوهشگران ایشان را در دسته سوم جنسیت قرار میدهند و دوما بازنمایی نادرستی از فرهنگهای مورد بحث ارائه شدهاست.[8][9][10]